| Portal | News | eLustrzanka | Kolekcja | Galeria | Poradnik | Kontakt |
Spis Treści 1. Wstęp 1.1 Jak powstaje obraz 1.2 Podstawy obsługi aparatu 2. Materiały fotograficzne 2.1 Wytwarzanie emulsji fotograficznej 2.2 Krzywa charakterystyczna materiału światłoczułego 2.3 Wskaźniki kontrastowości 2.4 Światłoczułość 2.5 Barwoczułość 2.5 Nasycenie Barwne 2.6 Zdolność rozdzielcza materiału światłoczułego 2.7 Materiały negatywowe 3. Aparaty fotograficzne i ich wyposażenie 3.1 Kryteria podziału aparatów 3.1 Kryteria podziału aparatów 3.2 Obiektywy 3.2.1 - Ogniskowa 3.2.2 - Jasność 3.2.3 - Kąt widzenia obiektywu 3.2.4 - Perspektywa przestrzenna (przerysowanie) 3.2.5 - Zdolność rozdzielcza obiektywuy 3.2.6 - Głębia ostrości 3.3 Błędy obrazu tworzonego przez układy optyczne 3.3.1 - aberracja chromatyczna 3.3.2 - aberracja sferyczna 3.3.3 - koma 3.3.4 - krzywizna pola 3.3.5 - dystorsja 3.3.6 - astygmatyzm 3.4 Rozwój obiektywów fotograficznych 3.5 Celowniki 3.6 Dalmierze 3.7 Migawki 3.7.1 - Migawki centralne 3.7.2 - Migawki szczelinove 4. Akcesoria 4.1 Filtry 4.2 Osłona przeciwsłoneczna 4.3 Światłomierz 4.4 Statyw 4.5 Wężyk 4.6 Samowyzwalacz 4.7 Pierścienie pośrednie (tubusy) 4.8 Lampa błyskowa 4.9 Nasadka zmiękczająca 5. Porady, Observacje, Uwagi 5.1 Reguła szybkostrzelności 5.2 Błędy techniczne 5.2.1 Zdjecia niedoswietlone 5.2.2 Zdjecia poruszone 5.2.3 Zdjecia zaswietlone 5.2.4 Zdjecia nieostre 5.2.5 Zdjecia przeswietlone 5.3 Kompozycja 5.3.1 Krzywy horyzont 5.3.2 Zaslonieta czesc obrazu 5.3.3 Część obrazu poza kadrem 5.3.4 Winietowanie 5.4 Uwagi estetyczne 5.4.1 Kadrowanie 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5 6. Jak fotografowac 6.1 Zdjęcia osób, portretowe 6.2 Portret reportażowy 6.3 Wnętrza 6.4 Zdjęcia nocne 6.5 Portret kreacyjny 6.6 Akt 6.7 Dzieci 6.8 Transfokacja 6.9 Plener 7. Wyposazenie studia fotograficznego 8. Obróbka chemiczna w ciemni 9. Obróbka elektroniczna 10. Konserwacja 1. Wstęp 1.1 Jak powstaje obraz Wszystko zaczęło się około roku 900. Islamscy uczeni wynaleźli metodę odwzorowania obrazu za pomocą urządzenia zwanego camera obscura stanowiącą późniejsze podstawy fotografii. Urządzenie służyło arabskim astronomom do obserwacji rocznych torów po jakich porusza się słońce. Camera obscura (z łac. ciemna skrzynka), składa się z zamkniętej skrzyni, obitej wewnątrz czarnym materiałem w celu zredukowania odbić wpadającej wiązki światła. Z tyłu znajdowała się matowa szybka, na której powstawał obrócony obraz. Mechanizm powstawania obrazu działał na zasadzie wyodrębnienia wiązki promieni, za pomocą małego otworku na przedzie skrzyni, które załamywały się na krawędziach tegoż otworu tworząc pomniejszony obraz na przeciwległej ściance. [„Kronika Techniki”]    Rys. 1.1 Idea camery obscura. W późniejszych latach (1820) udoskonalona, poprzez dodanie obiektywu z szklanych soczewek, kamera obscura służyły jako pomoc przy wykonywaniu rysunków.    Rys. 1.2 Camera obscura jako pomoc w wykonywaniu rysunków. - Dlaczego obraz jest odwrócony do góry nogami? Każdy widziany przedmiot wysyła promieniowanie – własne albo odbite. Przedmioty ciemne wysyłają ich mniej, jasne więcej. Promienie świetlne rozchodzą się po liniach prostych, wystarczy więc prześledzić drogę promienia wysyłanego przez czubek drzewa i tego który jest wysyłany przez jego podstawę. -Dlaczego nie można dowolnie powiększyć otworka? W tym przypadku promienie mają kilka dróg przejścia przez otworek. W ten sposób powstałoby jakby kilka obrazów np. wierzchołka drzewa, dając obraz nieostry. - Emulsja światłoczuła Jeżeli teraz po ciemku, zatkawszy także otworek, umieścimy na tylnej ściance pudełka płytę lub błonę światłoczułą i na pewien czas odsłonimy otworek, promienie świetlne zaczną padać na emulsję rysując tam obraz. - Negatyw, pozytyw Przypuśćmy, że przed pudełkiem umieścimy znajomego w czarnym ubraniu. Na emulsji otrzymamy z promieni ostry i odwrócony obraz znajomego. Wiemy jednak, że jego twarz, jako jasna, wyśle więcej promieni niż jego czarne ubranie. Toteż promienie głowy silniej zaczernią obraz głowy niż promienie ubrania – który pozostanie prawie niezaczerniony. Czas, przez który promienie przedmiotu wpadają do aparatu, nazywa się czasem naświetlania. - Wywoływacz, utrwalacz Gdybyśmy po poddaniu emulsji naświetlaniu chcieli od razu obejrzeć nasze dzieło, nic oczywiście byśmy nie zobaczyli. Aby zobaczyć efekty naszego naświetlania należy naświetloną błonę lub płytę kąpać w ciemności przez pewną ilość czasu w dwóch płynach: w wywoływaczu i utrwalaczu. Wywoływacz wydobywa właśnie na wierzch powstałe wskutek zdjęcia zaczernienie. Emulsja jednak w dalszym ciągu jest wrażliwa na działanie światła i naświetlona zaczerniłaby się cała. Dlatego niezbędny jest utrwalacz, który przerywa wywoływanie i na zawsze znieczula emulsję na działanie światła. Jaki efekt teraz byśmy zobaczyli? Murzyna w białym ubraniu. Czyli negatyw naszego fotografowanego modela. - Pozytyw Aby uzyskać pozytywową odbitkę na papier fotograficzny pokryty emulsją światłoczułą rzutujemy nasz negatyw. Teraz, tam gdzie światło napotyka bardziej przeźroczystą emulsję (ubranie modela), zaczernia papier bardziej. Gdy mniej światła przechodzi ("głowa murzyna") powstaje jaśniejszy fragment (jasna głowa). Papier również musimy wywołać, utrwalić i wysuszyć. 6 maja 1816 roku Francuz Joseph Nicephore odwzorował obraz na światłoczułym asfalcie. Niepce połączył stare metody chemiczne i optyczne, kiedy to za pomocą ulepszonej kamery obscura uzyskał pierwsze obrazy negatywowe. Pojawiały się one w kolorze, jednak nie potrafił ich utrwalić. Udało mu się to dopiero w 1826 roku kiedy przedstawił pierwszą w historii zrobioną fotografię. Naświetlał on przez 8 godzin płytę cynową o wymiarach 16,5*21 cm, powleczoną pewnego rodzaju asfaltem światłoczułym. W miejscach naświetlonych smoła wybieliła się i była twarda. W miejscach nie naświetlonych zmywano ją terpentyną. Aby podnieść kontrast ściemniał obraz w oparach jodu. Na tej pierwszej fotografii można zaobserwować dziwnie rozmieszczone cienie. Odpowiedzialne za ten stan rzeczy jest słońce, które przy tak długim czasie naświetlania, zmieniało swoje położenie. [„Kronika Techniki”]  Rys. 1.3 "Widok z gabinetu". Fotografia Niepce z 1826 roku jest najstarszą zachowaną fotografią na świecie. Ten obraz naświetlał się przez 8 godzin. 1.2 Podstawy obsługi aparatu W aparatach, z ręcznym ustawianiem wszystkich parametrów zdjęcia, trzeba ustawić trzy rzeczy: ostrość, czas naświetlania i przysłonę. -Nastawienie na ostrość Nastawianie ostrości odbywa się przez wykręcenie lub wysuwanie obiektywu według pewnej skali z cyframi. Symbol ¥ oznacza nieskończoność, ale w takim sensie, że jest to odległość zaczynająca się od poprzedniej – największej z wypisanych cyfr – np. 20 (metrów). Wystarczy ocenić odległość (w pewnych granicach błędu) między przedmiotem a obiektywem i wartość tę ustawić w aparacie. Im dystans jest krótszy, tym odległość musi być nastawiona staranniej. -Nastawienie przysłony Jest to urządzenie z szeregu ustawionych w koło blaszek, które w miarę przesuwania zwężają otwór obiektywu od początkowego maksimum stopniowo aż do niewielkiego otworu pośrodku. Po przysłonięciu obiektywu do każdej następnej cyfry obiektyw przepuści dokładnie dwa razy mniej (lub więcej) światła niż poprzednio. Wartości przysłony i ostrości są zupełnie niezależne. -Nastawienie czasu naświetlania Ten parametr ustala przeciąg czasu, przez który promienie z zewnątrz przenikać będą przez obiektyw do środka aparatu. Czas będzie tym dłuższy im przedmiot jest słabiej oświetlony. Urządzeniem w aparacie, które reguluje czas naświetlania jest migawka. Wartości jakie mamy do dyspozycji do wyboru mogą być opisane następująco: 500, 250, 125, 60, 30, 15, 8, 4, 2, 1, B. Cyfry te oznaczają odpowiednio 1/500, 1/250 sekundy aż do 1 sekundy i do "B". Ta ostatnia nastawa oznacza, że zdjęcie będzie naświetlane tak długo, jak długo jest przytrzymywany palec na spuście migawki, czyli na wyzwalaczu. Tutaj przydatnym może być wężyk niwelujący drgania ręki. Niektóre aparaty mają również funkcję T, która działa podobnie, z tą różnicą, że pierwsze naciśnięcie otwiera obiektyw, drugie zamyka. 95% wykonywanych zdjęć powstaje z migawką 30, 60 i 125. Jeżeli w momencie wykonywania zdjęcia (w trakcie naświetlania) aparat poruszy się, to zdjęcie będzie poruszone. Oczywiście zależy to od gwałtowności drgnięcia i od zastosowanego czasu naświetlania. Jako krytyczny czas na zdjęcia z ręki podaje się wartość 30. Nastawienie przysłony jest bezpośrednio związanie z czasem naświetlania. Jeżeli nastawimy w aparacie czas naświetlania 1/30 s i dobierzemy do niego, powiedzmy, przysłonę 11, to ekspozycja będzie dokładnie taka sama, gdybyśmy wybrali dwa razy krótszy czas, czyli 1/60 s i przysłonę 8 (dająca dwa razy więcej światła niż 11). 1/30 s i przysłona 11, czyli 1/60 s i przysłona 8, czyli 1/125 s i przysłona 5.6 Fotografując aparatem cyfrowym lub materialem pozytywowym w wypadkach wątpliwych lepiej niedoświetlić zdjęcie niż prześwietlić, przeciwnie do negatywów. Zdjęcia zbyt rozjasnione nic nie uratuje. Zdjęcie ciemne uratować można łatwo. 2. Materiały fotograficzne 2.1 Wytwarzanie emulsji fotograficznej "Foto-grafia", z greckiego oznacza tyle, co "pisanie światłem". Promienie świetlne są wraże-niem wywartym na ludzki zmysł wzroku przez fale elektromagnetyczne. Proces otrzymywania emulsji fotograficznej składa się z sześciu zasadniczych etapów przebiegających w warunkach ciemni. I. Otrzymywanie halogenku srebra Halogenki srebra otrzymuje się w wyniku reakcji azotanu srebra z chlorkiem sodu, bromkiem amonu lub jodkiem potasu: AgNO3 + NaCl à AgCl ¯ + NaNO3 AgNO3 + NH4Br à AgBr ¯ + NH4NO3 AgNO3 + KI à AgI ¯ + KNO3 . W wyniku każdej z tych reakcji wytrąca się serowaty osad. Reakcję przeprowadza się w wodnym roztworze żelatyny, będącym koloidem ochronnym dla kryształków halogenku. Cząsteczki żelatyny zapobiegają łączeniu się w większe zespoły soli srebra i wytrącaniu gruboziarnistego osadu, jest to ochrona przed koagulacją. Kryształki halogenku osiągają wielkość od 0.05 do 2 mm, w zależności od przeznaczenia emulsji. Żądaną wielkość ziaren emulsji uzyskuje się przez odpowiednią temperaturę roztworu oraz szybkość i kolejność dodawania składników. Czynniki te decydują o światłoczułości i kontrastowości materiału. II. Dojrzewanie fizyczne emulsji Proces ten przebiega bezpośrednio po wytrąceniu osadu halogenku i polega na pozostawieniu emulsji przez okres kilkudziesięciu minut w podwyższonej temperaturze (35 - 70o C). Wtedy zachodzi proces rekrystalizacji ziaren emulsji, polegający na łączeniu się mniejszych ziaren osadu w większe zespoły, co w efekcie prowadzi do wyrównania ich wielkości. III. Dojrzewanie chemiczne emulsji Również przebiega w podwyższonej temperaturze, a ma na celu ukształtowanie ogólnej światłoczułości. Na proces ten wpływają defekty w budowie przestrzennej związku srebra, polegające na braku w niektórych węzłach sieci jonów srebra lub halogenku, co powoduje zmianę w siłach wzajemnego oddziaływania między elementami tworzącymi sieć, a tym samym sprzyja to rozładowaniu jonów halogenku pod wpływem fotonów. Duży wpływ na światłoczułość emulsji mają również ograniczone związki siarki zawarte w żelatynie, dlatego dobór odpowiedniej żelatyny jest czynnikiem decydującym o czułości emulsji. IV. Dodanie substancji chemicznych Bezpośrednio jeszcze przed wylaniem na podłoże dodaje się do emulsji szereg substancji chemicznych, które nadają jej ostateczne właściwości: - zwilżacze - zapobiegające kruszeniu się i wysychaniu emulsji, - stabilizatory - wpływające na trwałość obrazu po obróbce fotolaboratoryjnej, - garbniki - uodparniające emulsję na działanie wody i czynniki mechaniczne, - antyseptyki - chroniące emulsję przed rozwojem bakterii. V. Wylewanie na podłoże Tak przygotowaną zawiesinę, o temperaturze 30 - 40oC wylewa się na podłoże, którym może być szkło, folia podłożowa lub papier i natychmiast chłodzi w strumieniu zimnego powietrza powodującego krzepnięcie żelatyny. VI. Suszenie i konfekcjonowanie Tak przygotowany materiał umieszcza się w suszarniach, a po wysuszeniu zostaje pocięty i zapakowany zależnie od przeznaczenia. 2.2 Krzywa charakterystyczna materiału światłoczułego Ustalenie zależności między naświetlaniem materiału a ilością wydzielonego srebra sprowadza się do pomiaru natężenia światła przechodzącego przez materiał w stosunku do ilości światła padającego. Zależność tę można wyrazić za pomocą wzoru I = I0 k , gdzie I – natężenie wiązki przepuszczonej I0 – natężenie wiązki pierwotnej k – współczynnik proporcjonalności, czyli współczynnik transparencji. Współczynnik transparencji pokazuje, jaka część wiązki została przepuszczona, przyjmuje wartość w przedziale [0,1]. W fotografii korzysta się z zależności odwrotnej, tzn. oblicza się współczynnik pochłaniania, czyli absorbcji. , współczynnik pochłaniania przyjmuje wartość w przedziale [1, ). W badaniach fotometrycznych dużą rolę odkrywa gęstość optyczna D, którą wyraża się jako logarytm pochłaniania D = log P . Ponieważ naświetlenie H jest iloczynem oświetlenia E i czasu t, w którym oświetlenie działa na materiał, czyli H = E t , to zależność między logarytmem naświetlania H a gęstością optyczną d można wyrazić za pomocą ogólnego wzoru D = f (log H) . Ustalenie powyższej zależności odbywa się poprzez naświetlanie próbki materiału światłoczułego pod klinem szarości pełniącym funkcję modulatora oświetlenia. Rys. 2.1 Szary klin stopniowy ze schematycznie przedstawionym zaczernieniem poszczególnych pól. Klin szary stopniowy jest wykonany na płytce szklanej lub na podłożowej folii o wymiarach 2 x 10 cm. Składa się z pól o wzrastającej gęstości optycznej, przy czym sąsiadujące ze sobą pola różnią się o tę samą wartość gęstości optycznej DD, zwaną stałą klina. Dzięki temu występuje ściśle określone dozowanie światła na poszczególne pola próbki, gdyż każde z nich pochłania padające na nie światło proporcjonalnie do swej gęstości optycznej. Po obróbce dokonuje się pomiaru gęstości optycznej poszczególnych pól próbki przy użyciu desyntometru lub fotometru. Efektem pomiaru gęstości optycznej poszczególnych pól próbki jest wykres krzywej charakterystycznej materiału światłoczułego, sporządzony w prostokątnym układzie współrzędnych, wyrażającym zależność między logarytmem naświetlenia logH a gęstością optyczną D. Wykres ten można podzielić na pięć charakterystycznych odcinków oraz wyróżnić na nim trzy wartości charakterystyczne. Rys. 2.2 Wykres krzywej charakterystycznej materiału światłoczułego. - odcinek a – odcinek zadymienia, - odcinek b – odcinek niedoświetleń, - odcinek c – odcinek naświetleń użytecznych, - odcinek d – odcienk prześwietleń, - odcinek e – odcinek solaryzacji, - wartość D0 – gęstość optyczna zadymienia, - wartość odpowiadająca wartości na granicy odcinków a i b – próg zaczernienia, - wartość Dmax na granicy odcinków d i e. Odcinek zadymienia jest na wykresie mniej więcej równoległy do osi logarytmu naświetlania, co oznacza, że wzrost naświetlania w tym zakresie nie powoduje powstania obrazu, a proces zaczernienia wynika jedynie z właściwości materiału i rodzaju wywoływacza. Im starszy materiał, tym gęstość optyczna zadymienia D0 jest większa. Stąd zdjęcia wykonane na materiale przeterminowanym są mało kontrastowe, szare i zadymione. Od progu zaczernienia rozpoczyna się działanie światła na materiał światłoczuły. Odcinek niedoświetleń (b) charakteryzuje się zmiennymi przyrostami gęstości optycznej dla stałych przyrostów logarytmu naświetlania. W tym obszarze brak jest prawidłowych przejść między światłami i cieniami, skutkiem czego jest brak kontrastów. Odcinek naświetleń użytecznych charakteryzuje się stałością przyrostów gęstości optycznej dla odpowiadających im zmian logarytmów naświetlenia, a powstający obraz jest prawidłowy pod względem oddania świateł i cieni. Na podstawie przebiegu tego odcinak określa się współczynnik kontrastowości badanego materiału. Odcinek prześwietleń ma swój najwyższy punkt Dmax, w którym gęstość optyczna osiąga wartość maksymalną dla danego wywoływacza i standardowej obróbki, czyli odpowiada najwyższemu naświetleniu, jakie może zarejestrować emulsja. Naświetlanie odpowiadające wartością logH na odcinku d – odcinek prześwietleń – powoduje zniszczenie półtonów między światłem a cieniem, czego efektem są duże kontrasty obrazu. Na odcinku solaryzacji nadmierny wzrost naświetlenia prowadzi do zmniejszenia gęstości optycznej, czego efektem jest zmiana obrazu negatywowego na pozytywowy. 2.3 Wskaźniki kontrastowości Współczynnik kontrastowości g jest miarą oddania na błonie stopniowych przejść między najgłębszą czernią a największym światłem. Określa się go na podstawie wykresu krzywej charakterystycznej materiału światłoczułego jako stosunek przyrostu gęstości optycznej DD do przyrostu logarytmu naświetlenia DlogH w obrębie odcinka naświetleń użytecznych Wyznaczony w ten sposób współczynnik określa maksymalną kontrastowość materiału. Jeżeli odcinek naświetleń użytecznych nie tworzy prostej na wykresie aproksymuje się go gradientem średnim. Sposób oddania przejść od czerni do pełnego światła nosi nazwę gradacji i w dużym stopniu wpływa na jakość obrazu. Przez dobór gradacji można decydować o stopniu kontrastowości zdjęć. Materiały o dużej kontrastowości są używane w reprodukcji kartograficznej, druku, natomiast do wykonywania zdjęć portretowych bardziej stosowne będą te o małej gradacji. Gradacja materiału fotograficznego związana jest z jego czułością i w miarę wzrostu czułości emulsji gradacja staje się coraz bardziej miękka. Zależność między gradacją a czułością emulsji jest następująca: - emulsje niskoczułe – gradacja miękka (głownie tony pośrednie, jakby przymglone), - emulsje średnioczułe – gradacja normalna, - emulsje wysokoczułe – gradacja twarda (znacznie więcej miejsc b. ciemnych i b. jasnych). Na gradację materiału wpływać można także rodzajem wywoływacza i czasem wywoływania. 2.4 Światłoczułość Stopień światłoczułości zależy od wielkości ziaren emulsji kształtujących się w procesie dojrzewania fizycznego i chemicznego. Emulsje - niskoczułe są drobnoziarniste, - średnioczułe – średnioziarniste, - wysokoczułe – ziarniste, - ultraczułe – gruboziarniste. Światłoczułość ogólna jest odwrotnością naświetlania światłem białym, które po znorma- lizowanej obróbce chemicznej daje pierwszy użyteczny efekt na materiale fotograficznym i wyraża się w umownej skali czułości, przy czym sposób pomiaru jest normalizowany. W Polsce jest to norma PN-85/C-99465.06, inne normy to DIN, GOST, ASA, BSI, ISO. Światłoczułość ogólną S wyraża się za pomocą wzoru S = 1/H, w którym H jest naświetlaniem wyrażonym w jednostkach [lx s]. W szeregu arytmetycznym ISO wskaźniki światłoczułości są wprost proporcjonalne do światłoczułości emulsji, a w szeregu logarytmicznym DIN są wprost proporcjonalne do logarytmu światłoczułości emulsji. Obecnie na opakowaniach materiałów światłoczułych czułość podawana jest w skalach ISO/DIN, na przykład: 50/18o, 100/21o, 200/24o, 400/27o. 2.5 Barwoczułość Barwoczułością nazywa się czułość na wydzielone strefy widma o określonym składzie spektralnym. Określanie stopnia barwoczułości odbywa się w dwojaki sposób. Pierwszy sposób polega na naświetlaniu czterech próbek kolejno: światłem białym, żółtym, czerwonym i ciemnoczerwonym. Tak wykonane próbki noszą nazwę sensytogramów i służą do pomiaru gęstości optycznej i sporządzenia czterech wykresów, z których pierwszy określa barwoczułość ogólną, a pozostałe w zakresie danego filtru. Drugi sposób to naświetlenie próbki pod klinem szarości w spektrografie siatkowym, który rozszczepia promieniowanie równomiernie w całym zakresie długości fal, a stopnie klina biegną wzdłuż widma. Pola o najmniejszej gęstości optycznej znajdują się na dole spektrogramu, a kopiująca się wraz z klinem szarości podziałka długości fal umożliwia sporządzenie wykresu barwoczułości w układzie współrzędnych l i logS. Materiały negatywowe można podzielić na: - materiały nieuczulone (barwoślepe) – nie oddają w odpowiednim natężeniu szarości poszczególnych barw, gdyż sa uczulone w zakresie własnej halogenków, reagują na światło o długości fali 400 – 520 nm, - materiały ortochromatyczne są uczulone erytrozyną, poprawnie oddają jasność barw i czułe są w zakresie od fioletu do zieleni (400 – 590 nm), można je wywoływać w świetle ciemnoczerwonym, - materiały panchromatyczne są czułe w pełnym zakresie widma widzialnego, a dzięki dodaniu do emulsji uczulaczy, które rozszerzyły ich barwoczułość na obszar czerwieni, rozróżnia się wśród nich podgrupy, - materiały ortopanchromatyczne mają czułość zbliżoną do oka ludzkiego (400-650 nm), jednak ich czułość zmniejsza się w miarę zbliżania się do ciemnej czerwieni, - materiały superpanchromatyczne są szczególnie uczulone na światło czerwone, a zakres ich barwoczułości sięga od 400 do 690 nm, - materiały podczerwone służą do rejestrowania zjawisk za pomocą niewidzialnego promieniowania elektromagnetycznego o długości fali od 750 do 1300 nm i dzięki temu mają zastosowanie w technice, pracach naukowo – badawczych, w kartografii, teledetekcji, astronomii, medycynie, biologii, kryminalistyce, archeologii,... Materiały podczerwone są czułe również na promienie widzialne, dlatego podczas fotografowania obiektyw aparatu przysłania się filtrem ciemnoczerwonym. 2.6 Zdolność rozdzielcza materiału światłoczułego Fotografia znalazła zastosowanie w wielu dziedzinach nauki i techniki jako metoda rejestracji zjawisk podlegających następnie pomiarowi, dlatego materiały fotograficzne muszą cechować się wysoką zdolnością reprodukowania gęsto ułożonych linii. Nosi ona nazwę rozdzielczości i określa liczbę linii na przemian jasnych i ciemnych dających się odróżnić (w powiększeniu) na odcinku 1 mm. Sensytometria fotograficzna bada zdolność rozdzielczą otrzymaną w ściśle określonych warunkach obróbki fotochemicznej. 2.7 Materiały negatywowe Podział materiałów negatywowych wynika z rodzaju emulsji i podłoża, na które wylewana jest emulsja fotograficzna. Podłoże może stanowić szkło lub błona zwojowa, błona cięta, plastik itp. W wypadku podłoża przezroczystego promienie świetlne po przejściu przez emulsję odbijają się od niego i powodują naświetlenie emulsji od drugiej strony w zupełnie innych miejscach. Zjawisko to nosi nazwę odblasku i psuje obraz fotograficzny. Odblask może mieć charakter dyfuzyjny lub refleksyjny. Odblask dyfuzyjny powstaje wewnątrz emulsji fotograficznej pod wpływem rozproszenia w niej światła. Powoduje to zmniejszenie kontrastów wokół małych szczegółów lub szczegółów występujących blisko siebie. Odblask refleksyjny jest skutkiem odbicia promieni świetlnych od podłoża emulsji. Materiały fotograficzne można podzielić następująco: - materiały na podłożu przezroczystym: błony fotograficzne małoobrazkowe, arkuszowe, zwojowe, filmy specjalne (do zdjęć astronomicznych, spektrografów itp.), filmy do rentgenografii, materiały pozytywowe - materiały na podłożu nieprzezroczystym: papier chlorowy niskoczuły do kopii stykowych, papier bromowy -bardziej czuły- do powiększeń. Rodzaj papieru fotograficznego użyty do otrzymania odbitek pozytywowych decyduje o walorach fotografii. Poniżej zestawiono cechy papieru z uwzględnieniem oznaczeń: - barwa podłoża: 1 – niebieskawobiała, 2 – biała, 3 – różowobiała, 4 – jasnokremowa, 5 – kremowa - połysk emulsji: 1 – papier błyszczący, 2 – papier półmatowy, 3 – papier matowy, - struktura warstwy barytowej: 1 – papier gładki, 2 – papier drobnoziarnisty, 3 – papier ziarnisty, 4 – papier gruboziarnisty, 5 – papier jedwabisty, - grubość podłoża: C – papier cienki, K – karton, ND – papier niebarytowany dokumentowy, T – papier transparentowy, - kontrastowość: 58o – gradacja miękka – pasek żółty, 50 o – gradacja specjalna – pasek pomarańczowy, 42 o – gradacja normalna – pasek czerwony, 34 o – gradacja twarda – pasek niebieski, 26 o – gradacja bardzo twarda – pasek zielony. Technika jest tylko środkiem. Niestety, chcąc coś stworzyć, trzeba najpierw opanować środki. H. Windisch 3. Aparaty fotograficzne i ich wyposażenie Aparat fotograficzny jest urządzeniem optyczno-mechanicznym, obecnie produkowane modele to już urządzenia optyczno - mechaniczno - elektroniczne. 3.1 Kryteria podziału aparatów Ze względu na rodzaj użytych materiałów utrwalających zdjęcie można wyróżnić następujące typy aparatów: - na płyty szklane, - na błony płaskie cięte, - na błony zwojowe nieperforowane, - na błony zwojowe perforowane, - cyfrowe, zapisujące obraz w postaci elektronicznej przy pomocy matrycy obrazowej, przechowując otrzymane dane w postaci elektronicznej. Ze względu na format zdjęć aparaty dzieli się na: - miniaturowe (13 x 17 mm i mniejsze) Aparaty jeszcze radzieckiej produkcji np. Kijew-Wega, Kijew 30M, Kijew 303 oraz olbrzymia ilość modeli zachodnich. A zapoczątkował je Minox w 1938 r. skonstruowany przez W. Zappę w Rydze. Aparaty miniaturowe używane są przede wszystkim przez szpiegów w filmach sensacyjnych, a w życiu przez bardzo niewymagających amatorów.     Rys. 3.1 Aparaty miniaturowe. - małoobrazkowe (24 x 36 mm, 18 x 24 mm, 28 x 28 mm) Najpopularniejsze dzisiaj. - średnioformatowe (zbliżone do 6 x 7 xm), - wielkoformatowe (9 x 12 cm i większe – poligraficzne). Z uwagi na stopień automatyzacji rozróżnia się aparaty: - nieautomatyczne (ręczne), w których ustawienie ostrości i parametrów ekspozycji odbywasię ręcznie. Zalety aparatów i obiektywów manualnych, to: -prosta obsługa, - spora ilość w miarę taniego i dobrego sprzętu używanego, - wysoka jakość obiektywów pod względem mechanicznym - półautomatyczne, w których określenie niezbędnych parametrów fotografowania odbywa się automatycznie, a ich ustawianie ręcznie, - automatyczne, w których ustawienie wszystkich parametrów potrzebnych do wykonania zdjęcia odbywa się automatycznie (łącznie z włączeniem flesza, przesuwem filmu, rozpoznawaniem czułości filmu na podstawie kodu DX. Są wyposażone w system AF auto focus, AE auto exposition Ze względu na zasadę działania rozróżnia się aparaty: - typu kompakt, - lustrzanki jednoobiektywowe, - Lustrzanki dwuobiektywowe, - typu Polaroid, - stereoskopowe, - z pokłonami. Aparaty typu kompakt Są to aparaty o zwartej budowie, niewielkich rozmiarach (ang. compact – niewielkich rozmiarów) małej masie, przystosowanych najczęściej do wykonywania zdjęć o formacie 24x36 mm na perforowanej błonie małoobrazkowej o szerokości 35 mm. Rys. 3.3 Aparat typu kompakt (z zoomem i auto focusem). Produkowane obecnie przez różne firmy aparaty kompaktowe łączy wiele wspólnych cech - mają celownik lunetkowy, najczęściej wyposażone są w obiektyw o ogniskowej 35-45 mm lub w obiektyw o zmiennej ogniskowej (zoom). Rys. 3.4 Aparaty typu kompakt, jednorazowe. Migawka znajduje się między soczewkami obiektywu lub za tylną soczewką. W najprostszych typach aparatów migawka ma tylko jeden czas otwarcia, w nowszych, w pełni zautomatyzowanych czas ten jest regulowany poprzez układy elektroniczne odpowiednio do natężenia padającego światła. Ustawianie ostrości odbywa się w systemie AF (autofocus) z wykorzystaniem promieni podczerwonych do pomiaru odległości, lub przez zastosowanie systemu focus free, czyli stałego ustawienia ostrości w przedziale od ok. 1.5m do nieskończoności. Wiele aparatów kompaktowych wyposażono w silniczek, za pomocą którego następuje automatyczny transport filmu po wykonaniu zdjęcia, a po naświetleniu całego zdjęcia przewinięcie błony z powrotem do kasety. Zazwyczaj wyposażone są również w lampę błyskową oraz dodatkowe funkcje, jak możliwość wkopiowania na zdjęciu daty czy opisu słownego. Nowoczesne kompakty niewiele ustępują lustrzankom pod względem optyki i możliwości technicznych i dlatego można je obecnie polecić wszystkim fotografującym. Przy kompaktach warto wspomnieć o aparatach jednorazowych. Produkowane są od ok. 15 lat z myślą o zapominalskich i tych, którzy nie chcą bawić się fotografją na stałe, a jedynie uwiecznić urlop czy uroczystość rodzinną. Jednorazówki, nazywane inaczej "obiektyw w filmem", to najczęściej kartonowe pudełka z załadowana wysokoczułą błoną i plastikowym obiektywem. Czymś takim robi się całkiem poprawne zdjęcia i w całości oddaje do laboratorium. Tam aparat jest rozbierany, ulega właściwie zniszczeniu , a film wywoływany. Lustrzanki jednoobiektywowe Lustrzanki jednoobiektywowe stanowią dużą rodzinę aparatów wysokiej klasy, z których najbardziej znane marki to Canon, Nikon, Minolta, Pentax, Praktika, Zenith. Profesjonaliści często używają lustrzanek średnioformatowych 6 x 6 cm firmy Hasselblad. Charakterystycznym elementem budowy tego typu aparatów jest samopowrotne ruchome lustro ustawione pod kątem 45o, które po naciśnięciu spustu migawki podnosi się ku górze zasłaniając matówkę, dzięki czemu światło pada na materiał tworząc obraz.  Rys. 3.5 Lustrzanka małoobrazkowa . Obecne lustrzanki jednoobiektywowe małoobrazkowe są aparatami o wysokim stopniu automatyzacji. Ustawianie ostrości można wykonywać ręcznie lub automatycznie, czas migawki może wynosić 1/12000s, pomiar oświetlenia może mieć charakter integralny, punktowy, wielosegmentowy lub centralny. Ekspozycję zdjęcia można wykonać ręcznie lub automatycznie w postaci pojedynczego zdjęcia, serii zdjęć lub zdjęć w odstępach czasowych. Błysk lamp jest w nich na ogół automatycznie zsynchronizowany z otwarciem migawki. Lustrzanki wolne są od błędu paralaksy (różnica kąta spojrzenia celownika i obiektywu).  Rys. 3.6 Lustrzanka jednoobiektywowa – przekrój. Lustrzanki dwuobiektywowe Posiadają dwa obiektywy – jeden nad drugim, niższy dokonuje zdjęcia, a górny rzuca obraz na matówkę. Obiektywy te są sprzężone – gdy nastawiamy ostrość górny automatycznie nastawia na taka samą ostrość obiektyw dolny, który robi zdjęcie. Tutaj także w momencie spustu migawki obraz widnieje na matówce i może być widziany.     Rys. 3.7 Lustrzanka dwuobiektywowa. Aparaty typu Polaroid Istotą tych aparatów jest wykorzystanie światłoczułych materiałów dyfuzyjnych, które pozwalają na uzyskanie pozytywu po upływie 15 sekund od czasu wykonania zdjęcia. Jest to możliwe dzięki specyficznej budowie materiału światłoczułego używanego do tych aparatów. Materiał fotograficzny typu Polaroid składa się ze światłoczułej warstwy negatywowej, będącej zawiesiną koloidalnego srebra w żelatynie. Na całej długości błony, w odstępach równych długości klatki, są rozmieszczone kapsułki wypełnione pastą wywołująco - utrwalającą. Po wykonaniu zdjęcia kapsułki ulegają zgnieceniu podczas przesuwania zdjęcia przez szczelinę między wałkami, a pasta zostaje rozprowadzona między warstwami materiału. Następuje wywołanie i utrwalenie negatywu, rozpuszczalne zaś produkty utrwalania dyfundują wraz z utrwalaczem do warstwy pozytywowej, gdzie ulegając redukcji – tworzą obraz. Po 15 sekundach z aparatu wysuwa się jeden egzemplarz papierowego pozytywu oraz negatyw. Rys. 3.8 Przekrój materiału światłoczułego typu Polaroid. [6] - do 1949 r. uzyskiwano odbitki w kolorze sepii - od 1950 r. w odcieniu czarno – białym - od 1962 r. kolorowe Materiał światłoczuły użyty do wykonywania zdjęć kolorowych składa się z ośmiu warstw, z których trzy są czułe na różne barwy, w kolejnych trzech znajdują się substancje będące jednocześnie barwnikami i substancjami wywołującymi, a dwie to warstwy izolujące. Po zgnieceniu kapsułek z substancją alkaliczną barwniki i wywoływacze dyfundują do najbliższej warstwy światłoczułej, w której po wywołaniu naświetlonych halogenków srebra, tracą zdolność dalszego przenikania. Te cząsteczki barwnika – wywoływacza, które nie zostały zatrzymane w negatywie, przenikają do następnej warstwy, w której zostają unieruchomione. W taki sposób powstaje fotografia barwna. Rys. 3.9 Schemat naświetlania materiału barwnego SX-70. [5] Najnowszym materiałem jest Polaroid SX-70, dzięki któremu ostateczny pozytywowy obraz barwny powstaje na tym samym materiale, który był naświetlony w aparacie, bez konieczności oddzielania negatywu od pozytywu. Obraz negatywowy leży pod warstwą pozytywową i podczas obróbki zostaje automatycznie zasłonięty tworzącą się białą warstwą, n tle której widać obraz pozytywowy. Czas obróbki tego typu materiału wynosi ok. 4 minut. Rys. 3.10 Aparat typu polaroid. Aparaty stereoskopowe Maja dwa obiektywy umieszczone w odległości 65-70 mm od siebie, wyposażone w zsynchronizowane ze sobą migawki, a obraz powstaje na dwóch odrębnych jednocześnie naświetlanych klatkach materiału światłoczułego. Zdjęcia wykonane takim aparatem oglądane pod stereoskopem umożliwiają przestrzenne widzenie fotografowanego obiektu. Rys. 3.11 Aparat stereoskopowy. [1] Aparaty z pokłonami Są to aparaty średnio- i wielkoformatowe wysokiej klasy przeznaczone do zdjęć naukowo – technicznych, reklamowych, itp. W aparatach tych przednia ścianka aparatu z obiektywem, oraz tylny człon aparatu z materiałem światłoczułym połączone są ze sobą elastycznym miechem, tak że mogą być przesuwane lub odchylane względem siebie w górę, dół i na boki. Dzięki odpowiedniemu doborowi położenia eliminuje się możliwość przerysowania perespektywicznego i przemieszczeń, a także uzyskuje większą głębię ostrości przy fotografowaniu z małej odległości. 3.2 Obiektywy Jedną z najważniejszych części, lub najważniejszą, aparatu fotograficznego jest obiektyw, który stanowi zespół soczewek tworzących układ skupiający, dający obraz pomniejszony, rzeczywisty i odwrócony. Obiektyw charakteryzują następujące wielkości: - ogniskowa i pole obrazu, - otwór czynny, - otwór względny, - jasność, - kąt widzenia. 3.2.1 Ogniskowa "Doświadczenie" z przypalaniem papierka za pomocą lupy Rys. 3.13 Soczewka skupiająca. (...) odległość środka soczewki od punktu, w którym rzuca ona ostry obraz leżących przed nią przedmiotów nazywa się ogniskową soczewki. Jej wartość podaje się w milimetrach. Czyli chcąc otrzymać ostre zdjęcie należy emulsję fotograficzną umieścić dokładnie w odległości wartości ogniskowej, za soczewką (co jest zapewnione przez konstruktorów aparatu). Problem jednak w tym, że soczewka o ogniskowej np. 50mm skupia w odległości 50mm nie wszystkie promienie, ale tylko te, które przychodzą z daleka (dalej niż mniej więcej 25-50 m). Promienie przychodzące zaś z odległości 2 metrów soczewka skupia nie 50mm za sobą, lecz np. 51mm, a z 1m skupi 52mm poza sobą. Spowodowałoby to nieostrość zdjęcia, regulacja tej różnicy nazywa się nastawianiem na ostrość (nastawianiem ostrości). Ogniskowa to odległość między środkiem soczewki lub punktem środkowym na płaszczyźnie głównej obrazowej obiektywu a ogniskiem. Jej wielkość decyduje o zdolności tworzenia obrazu o określonej wielkości. Im większa ogniskowa tym większy obraz i tym mniejszy kąt widzenia. Wykonanie dobrego zdjęcia to przede wszystkim otrzymanie ostrego, dobrze naświetlonego obrazu fotografowanego przedmiotu. Tworzenie obrazu odbywa się zgodnie z zasadą rzutu środkowego, czyli ostry obraz powstanie, gdy spełnione zostanie równanie soczewki Przedmiot znajduje się w przestrzeni przedmiotowej, a jego obraz w przestrzeni obrazowej. Rys. 3.14 Schemat tworzenia obrazu. [1] oznaczenia: y – wielkość przedmiotu, y' – wielkość obrazu, F – ognisko przedmiotowe, F' – ognisko obrazowe, f – ogniskowa przedmiotowa, f' – ogniskowa obrazowa. Obraz tworzony przez standardowy (normalnokątny) obiekty, zgodny z zasadami rzutu środkowego i wolny od błędów optycznych, powstaje jedynie w polu okręgu o średnicy równej ogniskowej tego obiektywu. Poza polem wyznaczonym przez ogniskową występuje pociemnienie obrazu i jego zniekształcenie, a zjawisko to nosi nazwę winietowania. Występuje więc zależność między długością ogniskowej obiektywu a formatem zdjęcia.
Tabela Zależność między długością ogniskowej obiektywu a formatem zdjęcia obiektywów standardowych. 3.2.2 Jasność Światło wnika do aparatu przez otwór czynny, zwany źrenicą wejściową. zrealizowany w obiektywie jako diafragma, czyli przysłona. Najczęściej stosuje się przysłonę irysową, zbudowaną z łukowato wyciętych blaszek osadzonych ruchomo na pierścieniu nastawczym. Przez obrót pierścienia, płytki zachodzą na siebie zmniejszając lub zwiększając otwór. Stosunek średnicy otworu czynnego d do ogniskowej obiektywu f określa wielkość otworu względnego d/f. Stosunek ogniskowej f do maksymalnej średnicy otworu czynnego dmax (czyli przy całkowicie otwartej przysłonie) f / dmax = p określa minimalną liczbę przysłony, charakteryzującą względną jasność obiektywu. Jeżeli ogniskowa ma wartość np. 50mm, a średnica 25mm, to jasność obiektywu opisujemy jako 1:2. Im krótsza ogniskowa, tym stosunkowo łatwiej, pod względem konstrukcyjnym, osiągnąć duże jasności obiektywu. Stąd długie obiektywy mają mniejszą jasność. Lub, inny przykład: 2.8/45 mm (2.8 jest tu liczbą przysłony, a 45 mm to długość ogniskowej). Jeżeli przez Ep oznaczymy oświetlenie przedmiotu, a przez Eo oświetlenie obrazu, to okaże się, że te dwie wielkości nie są sobie równe, gdyż część światła zostanie pochłonięta przez soczewki obiektywu. Biorąc pod uwagę wielkość otworu czynnego d i długość ogniskowej f, oświetlenie obrazu można wyrazić za pomocą wzoru: gdzie k jest współczynnikiem przepuszczalności światła materiału, z którego zbudowano układ optyczny. Stąd jasność teoretyczna jest wielkością określającą zdolność obiektywu do przepuszczania światła i jest ona wprost proporcjonalna do kwadratu średnicy otworu czynnego d, a odwrotnie proporcjonalna do kwadratu ogniskowej f. Spadek jasności w aparacie spowodowany jest między innymi przez zjawisko odbicia światła od powierzchni szklanych, jest to minimalizowane przez pokrycie soczewek obiektywu warstwami przeciwodblaskowymi, o współczynniku załamania światła pośrednim między współczynnikiem szkła, a współczynnikiem powietrza. Obiektywy o wielowarstwowych powłokach przeciwodblaskowych oznaczone są symbolem MC (multi coating – ang. wielokrotnie powlekany). Im obiektyw jest jaśniejszy, tym lepszy, więc i tym droższy. Jednak drogi obiektyw 1:2, ale przysłonięty do 8, i taniutki obiektyw 1:8 przy swej pełnej jasności są w danej chwili zupełnie równe co do swej jasności. 3.2.3 Kąt widzenia obiektywu (wymienna optyka) Kąt widzenia obiektywu to część pola widzenia określona przez kąt bryłowy o przekroju trójkąta utworzonym przez przekątną zdjęcia u podstawy i ogniskową obiektywu jako wysokością trójkąta. Im dłuższa ogniskowa obiektywu, tym mniejszy kąt widzenia. Dla obiektywów standardowych kąt ten wynosi ok. 40-60o, dla szerokokątnych, o ogniskowej w granicach 6 – 18 mm kąt widzenia wynosi ok. 130o – 220o, tzw. obiektywy rybie oko (fish eye). Służą do uzyskiwania specyficznych efektów plastycznych polegających na karykaturalnym przerysowaniu perspektywicznym. (rys 3.16) Rys. 3.15 Porównanie zależności długości obiektywu i jego kąta widzenia. Rys. 3.16 Przykład zdjęcia z karykaturalnym wykorzystaniem przerysowania perspektywicznego. 3.2.4 Perspektywa przestrzenna (przerysowanie) Gdzieś na polu, niedaleko drzewa stoi domek z dachówką. Jeśli teraz z aparatem małoobrazkowym, ze zmienną długością obiektywu, lub z wymienialnymi obiektywami (35mm, 50mm, 90mm) zaczniemy robić zdjęcia , to będą wyglądać jak w lewej kolumnie poniżej. Teraz z tym samym zestawem obiektywów robimy trzy kolejne zdjęcia, jednak stawiamy sobie warunek – drzewo na każdym z nich ma mieć taką samą wielość. Pierwsze zdjęcie robimy z bliska obiektywem 35mm, do drugiego cofamy się nieco i w końcu z trzecią długością obiektywu, z jeszcze większego dystansu robimy trzecie. Efekt – jak prawa kolumna poniżej. Rys. 3.16 Perspektywa przestrzenna i przerysowanie. [2] Porównujemy zdjęcia. Obiektyw 50mm widzi mniej więcej jak nasze oko. Długa ogniskowa powiększa, przybliża, akcentuje ważność fotografowanego przedmiotu. Obiektyw szerokokątny pomniejsza cały drugi plan. 3.2.5 Zdolność rozdzielcza obiektywu Zdolność rozdzielcza obiektywu decyduje o najmniejszych elementach obrazu, jakie da się rozróżnić na zdjęciu, a więc o szczegółowości obrazu. Zdolność rozdzielczą określa liczba linii, jakie można rozróżnić na odcinku długości 1 mm w płaszczyźnie obrazowej. Zależy od: - oświetlenia przedmiotu, - kontrastu z tłem, - położenia obrazu w polu widzenia obiektywu, - dyfrakcji światła, - aberracji optycznych, - wielkości otworu czynnego, - ogniskowej. W praktyce zdolność rozdzielczą ustala się za pomocą specjalnych testów wzorowych. Istnieje również pojęcie teoretycznej zdolności rozdzielczej (zwanej też zdolnością rozdzielczą dyfrakcyjną). Określa ona pewną wartość graniczną, idealną rozdzielczości. Jej źródłem jest dyfrakcja, która zależy od wielkości otworu czynnego obiektywu d, ogniskowej f i długości fali l wykorzystywanej do rejestracji obrazu. Dla długości fali l = 560 nm (barwa żółta – dominująca w świetle białym) teoretyczną zdolność rozdzielczą N określa się z zależności: N = 1437 d / f , co oznacza, że np. obiektyw o otworze względnym d / f = 1/8 nigdy nie osiągnie rozdzielczości większej niż 180 linii / mm. Konsekwencją dyfrakcji jest obraz punktu odległego jako plamki o pewnej średnicy otoczonej pierścieniami dyfrakcyjnymi. Na rysunku poniżej przedstawiono rozkład światła towarzyszący odfotografowaniu punktu. Rys. 3.17 Plamka dyfrakcyjna z pierścieniami dyfrakcyjnymi. [7] Promień plamki dyfrakcyjnej rd zależy od promienia r otworu kołowego, na którym następuje ugięcie, od odległości a między otworem uginającym i ekranem oraz od długości fali światła ugiętego l. Zależność ta opisana jest równaniem , 3.1) w którym k jest współczynnikiem dyfrakcji światła, wartość k przyjmuje się jako k=0.61. Dla obiektywów i soczewek zwykło się przyjmować a = f , f / d = p , (3.2) r = d / 2 , a zatem 2r = d = f / p . (3.3) Podstawiając równanie (3.3) do (3.1) otrzymamy zależność na promień plamki dyfrakcyjnej: rd = 2 k p l . (3.4) Stąd możemy odczytać, że średnica plamki jest tym większa, im większa jest liczba przysłony i długość fali światła ulegającego ugięciu. Używanie przysłon o dużej liczbie powoduje spadek ostrości obrazu, przy przysłonach zaś o małej liczbie uwidacznia się wpływ aberracji sferycznej i innych błędów optycznych. Aby tego uniknąć stosuje się przysłonę krytyczną, przy której wpływ dyfrakcji jest minimalny. W niektórych aparatach przysłona krytyczna jest zaznaczona na skali przysłon w postaci czerwonej kropki. 3.2.6 Głębia ostrości Jeżeli odsłonimy obiektyw do pełnej siły światła i nastawimy na 6 metrów, to przedmiot oddalony istotnie o 6 metrów będzie ostry i wyraźny. Co jednak gdy interesuje nas, aby ostre były również inne obiekty? Co robi krótkowidz, gdy bez okularów chce coś ostro zobaczyć? Mruży oczy. Mruży oczy – i widzi ostro. Tak samo aparat. Przy pełnej jasności widzi ostro tylko to, na co jest nastawiony. Przy przysłonie 2 i odległości 6m, otrzymujemy ostrość jedynie w granicach od 5.2 do 7m. Wszystko inne będzie nieostre. Sytuacja się zmieni, gdy zaczniemy mrużyć oko, czyli przysłaniać nasz obiektyw. Gdy przy tej samej ostrości, na 6m, przymkniemy przysłonę do 8, to ostre będą wszystkie przedmioty znajdujące się w granicach od 3.8m do 14.3m, jeśli do 16 to ostre będą od 2.8m do nieskończoności. Przysłona w aparacie reguluje nie tylko ilość światła wpadającą do wnętrza aparatu, ale jednocześnie wpływa na ostrość obrazu. Po zmniejszeniu otworu przysłony stożki promieni tworzące obraz są bardziej ostre. Nie można jednak korzystać z tego zupełnie bezkrytycznie, ponieważ zmniejszenie otworu czynnego powoduje konieczność wydłużenia czasu naświetlania i pogorszenia się jakości obrazu tym razem na skutek dyfrakcji promieni na krawędzi przysłony. Zdolność obiektywu do ostrego odfotografowania przedmiotów znajdujących się w różnej odległości nazywa się głębią ostrości. Inaczej mówiąc, jest to różnica odległości od obiektywu do najdalszych i najbliższych punktów przedmiotu, w obrębie której rozmazanie obrazu nie przekracza założonej dopuszczalnej średnicy krążka nieostrości. Zasięg głębi ostrości zależy od: - długości ogniskowej obiektywu – im krótsza ogniskowa, tym większa głębia, - otworu przysłony – im mniejszy otwór, tym większa głębia, - odległości fotografowania – im większa odległość, tym większa głębia. Rys. 3.18 Głębia ostrości. Wyprowadzenie wzorów na głębię ostrości por. [1, strony 59 – 65]. Obszar od aparatu do miejsca, gdzie zaczyna się głębia ostrości przy nastawieniu obiektywu na nieskończoność przy danej wielkości przysłony nazywa się odległością hiperfokalną. 3.3 Błędy obrazu tworzonego przez układy optyczne Obraz tworzony przez pojedynczą soczewkę obarczony jest błędami wynikającymi z falowej natury światła i sferycznego kształtu powierzchni soczewki. Rozróżnia się sześć aberracji, czyli błędów odwzorowania, zwanych błędami optycznymi. Są to: - aberracja chromatyczna, - aberracja sferyczna, - koma, - krzywizna pola, - dystorsja, - astygmatyzm. Współczesne obiektywy są układami o wysokim stopniu korekcji, co oznacza, że aberracje zostały sprowadzone do minimum, lub całkowicie usunięte. Omawianie tych was ma dziś znaczenie czysto teoretyczne i dydaktyczne, bowiem w praktyce fotograficznej nie mamy nimi do czynienia. 3.3.1 Aberracja chromatyczna (grec. khrōma – kolor) spowodowana jest różnym współczynnikiem załamania światła dla różnych długości fali (większym dla fal krótkich, mniejszym dla długich). Z tego powodu promienie fioletowe padające na pojedynczą soczewkę zostają skupione w ognisku leżącym bliżej środka niż np. promienie czerwone. W rezultacie obraz punktu świetlnego w fotografii barwnej przedstawi się jako plamka o barwie fioletowo – niebieskiej lub czerwonej, na zdjęciu czarno – białym będzie rozmyty. Aberrację chromatyczną można łatwo usunąć przez zastąpienie pojedynczej soczewki układem dwóch soczewek o różnych, lecz odpowiednio dobranych, współczynnikach załamania. Jedna z nich, dwustronnie wypukła, ze szkła potasowego (kron) ma współczynnik załamania w granicach 1.50 - 1.53, druga ze szkła ołowiowego (flint) ma współczynnik załamania światła zawsze większy od współczynnika soczewki pierwszej. Taki układ soczewek nazywa się achromatem, co zmniejsza aberrację chromatyczną, nie likwiduje jej jednak całkowicie. Pozostaje aberracja chromatyczna drugiego rzędu, która może też być zlikwidowana – w zależności od wymagań odnośnie instrumentu optycznego – tworząc apochromaty (apo – grec. bez). Rys. 3.19 Układ optyczny typu achromat. 3.3.2 Aberracja sferyczna występuje wówczas, gdy skrajne promienie wiązki równoległej do osi optycznej soczewki padają i załamują się pod kątami większymi niż promienie przyosiowe. W wyniku tego promienie skrajne skupiają się w ognisku leżącym bliżej środka soczewki, a promienie przyosiowe w ognisku leżącym dalej od środka. Obraz punktu nie ma wyraźnych konturów. Aberracja sferyczna maleje ze wzrostem promienia krzywizny soczewki, a także wówczas, gdy ograniczy się wiązkę promieni padających do promieni przyosiowych, za pomocą diafragmy czyli przysłony. Innym sposobem zmniejszenia aberracji sferycznej jest nadanie soczewce kształtu asferycznego lub łączenie soczewek asferycznych w układy zwane aplantami. Rys. 3.20 Aberracja sferyczna (a) nie skorygowana, (b) skorygowana. 3.3.3 Koma jest rodzajem aberracji sferycznej dotyczącej punktów leżących poza osią optyczną układu. Obraz tych punktów jest podobny do wydłużonego przecinka. To zniekształcenie wzrasta wraz z oddaleniem punktów od osi. Aplanty są układami wolnymi od tego błędu. Rys. 3.21 Koma: (a) powstanie komy, (b) obraz punktu. [7] 3.3.4 Krzywizna pola jest jedną z wad pojedynczej soczewki lub prostych układów optycznych, powodującą iż obrazem płaszczyzny prostopadłej do osi optycznej jest powierzchnia sferyczna, w wyniku czego następuje spadek ostrości obrazu w partiach brzegowych. Błąd ten jest likwidowany przez dobór odpowiednich gatunków szkła soczewek oraz łączenie ich w odpowiednie układy. Rys. 3.22 Krzywizna pola. 3.3.5 Dystorsja jest błędem optycznym polegającym na niejednakowym stopniu powiększenia lub zmniejszenia różnych części obrazu, co powoduje, że linie proste odwzorowują się jako krzywe. Zniekształcenie to zależy od miejsca umieszczenia przysłony w stosunku do przedmiotu. Rys. 3.23 Dystorsja (a) dodatnia (poduszkowa, rogalowa), (b) ujemna (beczkowata), (c) układ o skorygowanej dystorsji. 3.3.6 Astygmatyzm jest błędem optycznym występującym w obrazie punktów leżących poza osią optyczną, czyli takich, których obraz tworzą wiązki promieni skośnie padających na soczewkę. Jeżeli w wiązce wychodzącej z punktu P (patrz rys.) prześledzi się promienie biegnące w dwu prostopadłych do siebie płaszczyznach PAA1 i PBB1, to okaże się, że w soczewce przebywają one różnej długości drogi optyczne, co powoduje, że promienie leżące w płaszczyźnie pionowej zostają skupione w punkcie P', a promienie z płaszczyzny poziomej skupiają się w punkcie P''. W wyniku tego obrazem punktu P w punkcie P' będzie odcinek poziomy, a w punkcie P'' odcinek pionowy. Ponieważ obraz punktu tworzą wszystkie promienie objęte obwodem ABA1B1, to obraz punktu przedstawi się w postaci owalu, którego kształt (wydłużenie osi) będzie zależał od ustawienia płaszczyzny obrazu. Zniekształcenie obrazu rośnie wraz ze wzrostem kąta, pod którym tworząca go wiązka promieni pada na soczewkę, czyli im bardziej przedmiot jest oddalony od osi optycznej układu. Układy optyczne wolne od astygmatyzmu nazywa się anastygmatami. Korekcja astygmatyzmu powoduje jednocześnie likwidację krzywizny pola. 3.4 Rozwój obiektywów fotograficznych Najprostszym typem obiektywu fotograficznego była soczewka wklęsło – wypukła, zwana meniskiem lub monoklem. Wadą takiego obiektywu jest fakt, że jest on obarczony wszystkimi typami błędów optycznych. Układ złożony z dwóch menisków, zwany peryskopem, uwolniony został od dystorsji oraz częściowo od komy. Poważnym krokiem naprzód było zastosowanie do celów fotograficznych achromatu, a następnie utworzenie z dwóch symetrycznych achromatów aplantu o większym stopniu korekcji, układem wolnym od błędów korekcji jest podwójny anastygmat. Oddzielną grupę stanowią obiektywy typu zoom, których ogniskowa może być zmieniana w sposób płynny przez przesuwanie wewnętrznych członów obiektywu względem siebie. Wśród obiektywów długoogniskowych rozróżnia się teleobiektywy, w których długość ogniskowej może wielokrotnie przewyższać długość tubusu obiektywu. W teleobiektywach zwierciadlanych promienie świetlne odbijają się wielokrotnie wewnątrz obiektywu od powierzchni lustrzanych, co pozwoliło na jeszcze większe skrócenie długości obiektywu. 3.5 Celowniki Podstawą dobrego zdjęcia jest prawidłowe wkomponowanie fotografowanego obiektu w kadr. Do tego celu używa się celowników. Czasem jedno spojrzenie w celownik wystarcza, by zaniechać zdjęcia, które planowało się wykonać – i odwrotnie. Ze względu na budowę można wyróżnić kilka ich rodzajów, które teraz będą omówione. W standardowych kamerach płytowych celowanie odbywało się na szybce matowej (stąd - matówka), którą wstawiano w miejsce, gdzie znajdować się miała emulsja. Przykrywano się czarnym kocem i na matówce otrzymywano dokładnie taki sam obraz, jaki otrzymanoby na emulsji. Gdy już wszystko nastawiono, zamykano obiektyw, wyciągano matówkę, zamiast niej wstawiano kliszę, otwierano na określony czas obiektyw i fotograf doskonale wiedział, co zobaczy na zdjęciu. Celownik ramkowy składa się z dwóch prostokątnych ramek - mniejszej i większej. Zbliżamy oko do małej ramki i staramy się uzyskać zgranie konturów obydwu ramek. Celownik konturowy składa się z jasnej ramki i ciemnego pola widzenia. Kompozycję kadru wykonujemy następująco: jednym okiem patrzymy na ramkę widząc ciemny prostokąt, drugim patrzymy na przedmiot. W efekcie nasz mózg przetwarza te informacje tak, że widzimy jasną ramkę na tle oglądanego przedmiotu. Celownik matówkowy zwany inaczej matówką, jest to matowa szyba, na której widać pole obrazu widzianego przez obiektyw. Stosowany był np. w aparatach fotograficznych skrzynkowych. Celownik lustrzany (lusterkowy) tworzą dwie soczewki skupiające i lustro umieszczone pod kątem 45o, na którym promienie skupione przez przednią soczewkę tworzą obraz. Zdjęcia wykonujemy z wysokości brzucha, patrząc w dół, nie w kierunku przedmiotu. Rys. 3.24 Celownik lustrzany typu Brilliant. [7] Celowniki optyczne to układy optyczne zbudowane z soczewek, pryzmatów lub soczewek i lustra. Celownik pryzmatyczny stosowany jest w lustrzankach jedno- i dwuobiektywowych. Stanowi najdoskonalszy układ celowniczy. Promienie po przejściu przez obiektyw i odbiciu się od lustra przechodzą przez pryzmat pentagonalny, dając obraz prosty i nie odwrócony. Celownik lunetkowy jest miniaturą lunety Galileusza. Składa się z obiektywu (soczewki skupiającej) i okularu (soczewki rozpraszającej), daje jasny, pomniejszony obraz. Rys. 25 Aparat z celownikiem lunetkowym [9]. Celownik uniwersalny ma zmienne pole widzenia, dostosowany jest do obiektywów wymiennych o różnych ogniskowych. Może składać się z układu kilku lunet Galileusza, każdej o innych polu widzenia, lub układu optycznego umożliwiającego płynną zmianę pola widzenia, zależną od kąta widzenia danego obiektywu. W obecnie produkowanych aparatach fotograficznych celownik służy nie tylko do kompozycji obrazu, ale zawiera również szereg informacji związanych z ekspozycją. Środkową część celownika zajmuje pole punktowego ustawiania ostrości, a na brzegu znajdują się diody lub informacje podawane za pomocą wyświetlacza ciekłokrystalicznego odnośnie parametrów ekspozycji. 3.6 Dalmierze Uzyskanie ostrego obrazu wymaga zogniskowania obiektywu, tj. ustawienia odległości obrazowej funkcyjnie związanej z odległością fotografowania. Odległość fotografowania można oszacować ("na oko"), zmierzyć lub określić za pomocą dalmierzy wbudowanych w korpus aparatu. Ze względu na budowę dzieli się je na: - odległościomierz (dalmierz) niesprzężony (autonomiczny) - dalmierze z ruchomym zwierciadłem, - dalmierze z obracającymi się klinami (klinowe), - dalmierze dwupolowe, - lupy ustawcze, czyli dalmierze z nieruchomymi pryzmatami. Odległościomierz niesprzężony – posiada okienko, przez które patrzymy na fotografowany obiekt, w okienku jest jaśniejszy krążek, w którym oglądany przedmiot widzimy jako rozdwojony. Kręcąc ruchomym kółkiem obrotowym ze skalą doprowadzamy do tego, iż obydwa obrazy schodzą się w jeden. Wówczas odczytujemy ze skali odległość. Rys. 3.26 Odległościomierz niesprzężony. Dalmierz z ruchomym zwierciadłem składa się z dwóch zwierciadeł: nieruchomego - półprzezroczystego zwierciadła ustawionego pod kątem 45o na linii celowania łączącej okular celownika z fotografowanym obiektem, oraz z drugiego - ruchomego - zwierciadła, na które pada obraz tego samego obiektu przez dodatkowy wziernik, oddalony od celownika o kilka centymetrów. Ruchome zwierciadło kieruje odbity obraz na zwierciadło półprzezroczyste, dzięki czemu w celowniku widać dwa obrazy tego samego obiektu. Pomiar odległości polega na takim ustawieniu ruchomego lustra, aby obrazy pokryły się. W dalmierzach sprzężonych z obiektywem ruchome zwierciadło jest połączone z odpowiednim pierścieniem obiektywu, którego obrót umożliwia doprowadzenie obrazów w celowniku do pokrycia, co w efekcie zapewnia ustawienie właściwej odległości obrazowej. Dalmierz klinowy składa się z wydłużonego półprzezroczystego pryzmatu oraz dwóch przesuwanych względem siebie soczewek (płasko - wypukłej i płasko - wklęsłej o tych samych krzywiznach i współczynnikach załamania). W celowniku powstają dwa obrazy - jeden widoczny przez pierwszy wziernik i półprzezroczysty pryzmat oraz drugi - widziany przez drugi wziernik i ruchome względem siebie soczewki oraz pryzmat. Doprowadzenie do pokrycia się obu obrazów odbywa się przez obrót pierścieniem nastawczym odległości, podczas którego następuje przesunięcie soczewek względem siebie. Rys. 3.27 Schemat optyczny dalmierza z ruchomym klinem. W okularze dalmierza dwupolowego widoczny jest obraz podzielony na połowy, jeśli dalmierz nie jest ustawiony na właściwą odległość. Okular dalmierza jest umieszczony w środku bazy, na końcach której znajdują się wklęsło - płaskie soczewki, przez które promienie wpadają na lustra. Jedno lustro jest stałe, drugie ruchome. Promienie po odbiciu się od luster zbiegają się w dwóch pryzmatach umieszczonych przed okularem, tak że każde z luster tworzy jedną połowę obrazu. Obrót ruchomego lustra umożliwia doprowadzenie obu połówek obrazu w jedną całość. Lupa ustawcza Zeissa ma postać małego krążka podzielonego na połowę, umieszczonego na środku matówki. Pomiar odległości odbywa się przez ruch obiektywu. Rys. 3.28 Lupa ustawcza Zeissa: (a) obraz ustawiony nieostro, (b) obraz nastawiony ostro. [1] oznaczenia na rysunku: F1, F2 - ogniska części obrazu przed ustawieniem ostrości F - ognisko płaszczyzny ostrości Aparaty wyższej klasy wyposażone są w system autofokus (autofocus), gdzie ostrość obrazu ustawiana jest automatycznie. Istnieje kilka systemów ustawienia ostrości. W aparatach typu Polaroid pomiar dokonywany jest za pomocą fal ultradźwiękowych generowanych przez aparat. Ostrość nastawiana jest w zależności od najszybciej odbitych od obiektu fal i powracających do aparatu. W innym systemie ostrość nastawiana jest poprzez wysyłane i odbierane promienie podczerwone. Trzeci system opiera się na zasadzie, że maksymalnemu kontrastowi odpowiada maksymalna ostrość, a mechanizm nastawiania ostrości kierowany jest przez układ pomiaru kontrastu na matówce aparatu. Czwarty system opiera się na geometrycznym położeniu obrazu - specjalny pryzmat umieszczony w płaszczyźnie ogniskowej obiektywu nie powoduje przesunięcia obrazu, natomiast jeśli pryzmat znajdzie się poza płaszczyzną ogniskową, obraz zmienia swe położenie. 3.7 Migawki Utworzenie obrazu na materiale światłoczułym odbywa się, gdy światło odbite od przedmiotu przez ściśle określony czas pada na materiał światłoczuły umieszczony w aparacie. Umożliwia to migawka, czyli urządzenie służące do otwierania i zamykania drogi światłu, a także do odmierzenia odpowiedniego czasu niezbędnego do prawidłowego naświetlenia. W pierwszych aparatach rolę migawki spełniał rodzaj zatyczki zakładanej na obiektyw. Produkcja materiałów o wysokiej czułości zmobilizowała konstruktorów do wynalezienia urządzenia umożliwiającego naświetlanie przez czas krótszy niż sekunda. Wśród konstruktorów był Polak Stanisław Jurkowski, który w 1882 r. zbudował migawkę szczelinową stosowaną do chwili obecnej. Ze względu na budowę migawki możemy podzielić na centralne i szczelinowe. 3.7.1 Migawki centralne są zamontowane we wspólnej obudowie z przysłoną i zazwyczaj znajdują się między członami obiektywu lub za nimi. Są to urządzenia składające się z dwóch, trzech lub więcej sektorów połączonych ze sobą układem napinających sprężyn, dźwigni, zapadek i kółek zębatych. Po naciśnięciu spustu migawki sektory odchylają się odśrodkowo pozwalając na naświetlenie zdjęcia i zamykają się ponownie. Ze względu na to, że nie powodują zniekształceń obrazu szybko poruszających się obiektów używane są we wszystkich typach kamer pomiarowych. 3.7.2 Migawkę szczelinową tworzą dwa paski impregnowanego płótna (w nowszych aparatach - - cienkie płytki stalowe, tzw. lamelki ), rozdzielone szczeliną o zmiennej szerokości. Szeroka szczelina to długi czas naświetlania, wąska - krótki. Naświetlanie odbywa się podczas przesuwu szczeliny przed materiałem światłoczułym. W wyniku stopniowości naświetlania obraz przedmiotów szybko poruszających się jest zniekształcony, a rodzaj zniekształcenia zależy od kierunku przebiegu szczeliny i od kierunku ruchu przedmiotu. Rys. 3.29 Wpływ ruchu przedmiotu i kierunku przesuwu migawki na zniekształcenie obrazu. [6] Czynniki wpływające na długość czasu naświetlania: - przysłona, - czułość filmu, - pogoda, - pora roku, - pora dnia, - oświetlenie przedmiotu zdjęcia, - ruchliwość przedmiotu, - wysokość nad poziomem morza, - szerokość geograficzna, - filtr. 4. Akcesoria 4.1 Filtry Mają postać okrągłych szkieł w nagwintowanej oprawce, którą nakręca się z przodu obiektywu (kupuje się je dla konkretnej wielkości obiektywu). Filtry, ogólnie mówiąc, służą do poprawienia wartości tonalnej rozmaitych barw. Poprawienie nie koniecznie musi być tożsame z idealnym odwzorowaniem rzeczywistości. Rys. 4.1 Rozłożenie barw dopełniających. [2] Gdy na obiektyw nałożymy filtr danego koloru, to nie wpuści on do aparatu promieni koloru dopełniającego, przepuszczając natomiast dużo własnych. 4.1.1 Filtry do fotografii czarno - białej Filtry zdjęciowe do fotografii czarno - białej mają za zadanie rozjaśnianie jednych i przyciemnianie innych barw w przełożeniu na stopnie szarości. Przykłady zastosowania filtrów barwnych w fotografii czarno - białej: Podkreślam szczególną doniosłość dobrego władania tonami... I w sztuce czarno - białej można być kolorystą. G. Puyo Filtr żółty pochłania promieniowanie fioletowe i niebieskie, przepuszcza natomiast żółte, pomarańczowe i czerwone. Na zdjęciu krajobrazu, dzięki pochłonięciu szczególnie aktywnie działających na warstwę światłoczułą promieni fioletowych i niebieskich, widoczne stają się białe obłoki na ciemniejszym tle nieba, tak jak je postrzega oko. Stosowany przy zdjęciach krajobrazów, na śniegu. Filtr żółtozielony działa podobnie jak filtr żółty, z tą różnicą, że rozjaśnia zieleń w krajobrazie letnim, a w portrecie wykonanym na wolnym powietrzu przyczynia się do naturalniejszego oddania jasności skóry. Do krajobrazów słonecznych, śniegu, morza. Filtr zielony – rozjaśnia zielony, ściemnia czerwony – do widoków z zielenią. Filtr pomarańczowy – silnie ściemnia niebo, powiększa kontrasty – do dalekich widoków, zdjęć z chmurami, z samolotów, we mgle, przy małych kontrastach. Filtr niebieski stosuje się do zdjęć portretowych wykonywanych przy sztucznym świetle i na materiale panchromatycznym. Pochłania on część promieniowania czerwonego, przywracając równowagę między promieniowaniem, w które jest uboższe światło sztuczne, a promieniowaniem pomarańczowym i czerwonym występującym w nadmiarze. Zdjęcia przy świetle sztucznym. Filtr czerwony służy do wywołania specjalnych efektów, mianowicie do otrzymywania zdjęć z głębokimi cieniami przeważającymi nad światłami, co daje wrażenie, że zostały wykonane o zmierzchu (tzw. noc amerykańska). Jasno czerwony – bardzo silnie ściemnia niebo, eliminuje mgłę – dalekie widoki, zdjęcia z chmurami, efekty nocne. Ciemno czerwony, czarny – odcina promienie widzialne – efekty specjalne, fotografia naukowa. Filtr ultrafioletowy UV pochłania niemal całkowicie promieniowanie ultrafioletowe i stosowany jest przy wykonywaniu zdjęć w górach powyżej 2000 m n.p.m., gdzie obfite promieniowanie ultrafioletowe grozi prześwietleniem zdjęć. Filtry polaryzacyjne pochłaniają światło spolaryzowane (odbite od powierzchni błyszczących), a tym samym tłumią refleksy światła odbitego. Używa się je podczas wykonywania zdjęć obiektów błyszczących przy silnym nasłonecznieniu, zdjęć obrazów za szkłem, wystaw sklepowych. (Fale światła normalnie drgają w wielu płaszczyznach, ale po odbiciu od niemetalicznych powierzchni drgania są zredukowane tylko do jednej płaszczyzny.) Filtr szary pochłania część światła w całej jego rozpiętości spektralnej. Stosuje się go przy bardzo silnym oświetleniu i wysokiej czułości filmu. Pozwala na powiększenie otworu przysłony, co daje zmniejszenie głębi ostrości. W zastosowaniu są również filtry połówkowe, w których górna połowa filtru ma inną barwę niż dolna. Na przykład, górna - żółta - połowa przyciemnia błękit nieba, a dolna - zielona - rozjaśnia zieleń. Ponieważ filtry pochłaniają promieniowanie, należy skorygować czas naświetlania materiału. 4.1.2 Filtry do fotografii kolorowej Filtry do fotografii barwnej dzielą się w zasadzie na filtry konwersyjne, równoważące balans barwny i kompensacyjne o mniejszej gęstości. Filtry konwersyjne, takie jak na przykład Kodak 80A (niebieski), umożliwiają wykonywanie zdjęć w sztucznym świetle na materiale do światła dziennego. Odwrotnie, jeśli zdarza się konieczność wykonania kilku klatek na materiale do światła sztucznego w świetle dziennym, należy użyć filtru Kodak 85B (barwy bursztynowej, łososiowej). Filtry Kodaka oznaczone parzystymi liczbami oziębiają kolory, zaś te oznaczone nieparzystymi ocieplają. Filtry kompensacyjne mają znacznie mniejszą gęstość niż filtry konwersyjne i służą do lekkiego ocieplania lub oziębiania barw w obrazie. Czasami ich użycie jest podyktowane subiektywną chęcią podkreślenia nastroju sceny przez lekką zmianę koloru, lub do osiągnięcia wiernej reprodukcji barw (np.: reprodukcje dzieł sztuki). 4.2 Osłona przeciwsłoneczna Lekki czarny tubusik, w formie kilkucentymetrowego pierścienia z jednej strony rozwartego, nasadzany na obiektyw. Zasłania obiektyw przed bocznym, niepożądanym, światłem. 4.3 Światłomierz W dzisiejszych aparatach światłomierze są wbudowane w aparat. Jednak gdy tak nie jest, lub podczas wykonywania zdjęć przy większych kontrastach w scenie lub tylnym oświetleniu obiektów (pokazywany pomiar może wprowadzać w błąd) musimy skorzystać ze światłomierza zewnętrznego, który zawsze da należyte rezultaty. Obsługa światłomierza polega na zmierzeniu ilości padającego światła (fotorezystor) na podstawie położenia wskazówki i odczycie możliwych konfiguracji czasu i przysłony (dla konkretnej czułości filmu) z ruchomej tarczy. Istnieją również światłomierze z odczytem cyfrowym. 4.4 Statyw Służy do robienia zdjęć poczynając od (umownej wartości) 1/30s. Mogą to być zdjęcia w pomieszczeniach, zdjęcia nocne, lub z samowyzwalaczem. Na rynku dostępna jest pełna gama statywów zarówno jeśli chodzi o ich wielkość jak i cenę. Statyw dobieramy, oczywiście, odpowiednio do planowanego jego wykorzystania. Zwłaszcza, czy zakłada się tryb pracy stacjonarny czy przenośny. Najmniejsze są stołowe, mają niewielkie rozmiary, wagę, popularne są z giętkimi nogami, którymi regulujemy kąt ustawienia aparatu. Kolejne, pełnowymiarowe, to statywy o trzech nogach, jednak bez środkowej kolumny (końcowe niewielkie poprawki odnoście wysokości). Tutaj równowaga między stabilnością a wagą jest przesunięta nieco w stronę tej drugiej. Czasami kolumnę centralną można założyć odwrotnie, tak aby aparat znalazł się jak najbliżej powierzchni gruntu. Pełną kontrolę nad pozycją aparatu zapewnia statyw z głowicą dającą możliwość regulacji w trzech płaszczyznach. Istniały kiedyś statywy łańcuszkowe, który łączono z aparatem od dołu, a sam łańcuszek przydeptywano nogą do ziemi, ograniczało to ilość stopni swobody aparatu. Inny rodzaj to statywy piersiowe, bardziej popularne może przy kamerach wideo. Przy użyciu bardzo długich i ciężkich obiektywów mocny statyw może nie wystarczyć. Trzeba się liczyć z koniecznością dodatkowego podtrzymania obiektywu przy jego końcu za pomocą jednonóżkowego statywu (monopod) lub drugiego statywu o trzech nóżkach. Rys. 4.2 Dodatkowe podtrzymanie obiektywu 4.5 Wężyk Wężyk służy do wyzwalania migawki aparatu, przy czym stosowany jest przy zdjęciach o dłuższych czasach naświetlań, aby nie poruszyć korpusu aparatu. Tradycyjny wężyk spustowy wkręca się w otwór spustu migawki, który jest standardowo nagwintowany. Kiedy naciska się spust wężyka z jednej strony, sztywny drucik na drodze mechanicznej zwalnia migawkę aparatu po drugiej stronie wężyka. Niektóre aparaty pozwalają na zrobienie zdjęcia za pomocą urządzenia podobnego do telewizyjnego pilota, czyli na odległość. Tutaj można dowolnie modelować obiekt, nie trzeba stać przy aparacie. à "ujęcie Matrix'owe" 4.6 Samowyzwalacz Nastawiamy aparat, ustawiamy go na statywie, lub w dowolnym stabilnym miejscu i uruchamiamy samowyzwalacz. Ten po kilku sekundach zwolni migawkę. W starszych aparatach są one mechaniczne, w nowszych elektroniczne. Istniały również zewnętrzne samowyzwalacze wkręcane w gwint spustu migawki. à zdjęcia tygrysów dla "National Geographic" z czujnikiem ruchu 4.7 Pierścienie pośrednie (tubusy) Wkręca się je między obiektyw i aparat. Mają długość 7mm, 14mm, 28mm, z możliwością dowolnego ich łączenia. Dają taki efekt jak wyciąganie miecha, jednak nie jest to dowolnie płynne. Wszystkie wkręcone za aparatem, razem z obiektywem 50mm pozwalają na fotografowanie przedmiotów już od odległości 61mm. Uwaga na minimalną głębię ostrości i na oświetlenie (dla podanej konfiguracji naświetlanie jest 4x dłuższe w porównaniu z konfiguracją bez pierścieni). Są to rozwiązania dla makrofotografii i reprodukcji. Mikrofotografia wymaga użycia mikroskopu jako optyki. 4.8 Lampa błyskowa Rys. 4.3 Typy lamp błyskowych [8] - z nieruchomą głowicą, lub ze zmiennym kierunkiem i kątem strumienia błysku, - spektrum światła lampy, - automatyczny pomiar odległości (zmienna długość lub moc błysku), - czujnik zawsze na wprost (bez różnicy czy jest to światło bezpośrednie, czy odbite), Wiele zasad oraz problemów związanych z używaniem lampy błyskowej jest takich samych, jak przy korzystaniu ze źródeł światła o charakterze ciągłym, niektóre jednak cechy są charakte-rystyczne tylko dla lampy błyskowej. Najczęściej lampa jest umieszczona na obudowie aparatu. Efektem takiego frontalnego oświetlenia jest ciągle taki sam, wpadający wręcz w monotonię, płaski i gubiący przestrzenność form, obraz o jasnych przednich planach, podczas gdy odległe plany oraz tło są ciemne. Można to wykorzystać do przyciemnienia przeszkadzającego w zdjęciu tła. Zatrzymanie akcji za pomocą lampy błyskowej – krótki czas błysku lampy pozwala na uchwycenie bez poruszenia każdego ruchu i eliminuje możliwość zamazania obrazu przez poruszenie aparatu (czasy 1/5000s aż do 1/20000s). Do sfotografowania skrajnie szybko poruszających się przedmiotów, takich jak np. pociski w locie, konieczne jest stosowanie specjalnych lamp błyskowych używanych do celów laboratoryjnych. Lampa błyskowa użyta jako dopełniające źródło światła przy długim czasie ekspozycji może dać niezwykły efekt przenikania się ostrego obrazu z poruszonym. Fotografując we wnętrzach można posłużyć się światłem odbitym lampy błyskowej, od sufitu, ściany, innych powierzchni. Dysponując lampą błyskową z długim przewodem synchronizującym można rozszerzyć możliwości oświetlenia umieszczając lampę w innych punktach wnętrza niż aparat. - efekt czerwonych oczu. 4.9 Nasadka zmiękczająca To przezroczysta szybka z lekko zarysowanymi koncentrycznie kołami. Nasadka w pewnym sensie psuje poprawność obiektywu. Niejednolitością swej powierzchni powoduje, że promienie wpadając w obiektyw załamują się, nie dokładnie w jedno miejsce. Efekt jest taki, że ostry kontur przedmiotów pozostanie, ale dodatkowo będzie delikatne obrzeże, co daje efekt jakby jasne przedmioty promieniowały, poza tym zaciera drobne szczegóły tematu (por. zdjęcie drzewa). "Narzędzie jest sprawą uboczną, człowiek – sprawą najważniejszą" Jan Bułhak, fotograf 5. Porady, Observacje, Uwagi Trudno jest zdefiniować dokładnie, co powoduje, że zdjęcie jest "dobre", Jeśli chodzi o zdjęcia z wakacji lub o zdjęcia członków naszej rodziny, przyjaciół, to tu ocena, czy zdjęcie jest dobre, może być czysto osobista. Jednakże niektórzy fotografowie chcą wyjaśnić szerszemu audytorium, w jaki sposób dany obiekt został przestawiony, lub jak skomponowano jego elementy aby wytworzyć określony nastrój. Wśród zdjęć, które nas poruszają, mogą być takie które intrygują kształtem obiektów, wrażeniem trójwymiarowości, barwą, uchwyceniem nastroju chwili, reportażowym oddaniem realiów sytuacji, czy humorem. 5.1 Reguła szybkostrzelności 95% wszystkich dokonywanych zdjęć robimy na dworze, w dobrych warunkach świetlnych. Warunki te umożliwiają przy dostatecznie krótkim czasie naświetlania silne przysłonięcie obiektywu, dające bardzo znaczną głębię ostrości. W tych warunkach nie trzeba przed każdym zdjęciem na nowo nastawiać, wystarczy jedna stała przysłona! Jedna stała odległość dla zdjęć bliskich, lub jedna dla zdjęć dalekich! Wreszcie jedna stała migawka! Te same nastawienia zachowujemy dla całej serii zdjęć. Reguła jest tym bardziej adekwatna, gdyż współczesne błony fotograficzne mają dużą tolerancję odnośnie parametrów naświetlania. Jest to oczywiście reguła obowiązująca aparaty manualne, lub aparatu automatycznego w trybie ręcznym. Uzupełnienie: (1) Zdjęcia bliskie to odległość 2-5m, dalekie 5-¥. (2) Im krótsza ogniskowa obiektywu, tym zasada daje lepsze rezultaty. (3) Możliwy zestaw ustawień: odległość 5m, migawka 1/60, przysłona 11 (4) Jeżeli mamy czas – nastawiamy dokładnie parametry, zwłaszcza odległość 5.2 Błędy techniczne Autor pozycji [2] przeanalizował zepsute technicznie zdjęcia oddawane do laboratorium i wynik statystyczny jest następujący: 52.3% niedoświetlone 30.2% poruszone 9.3% zaświetlone 7.1% nieostre i niewyjaśnione 1.1% prześwietlone 5.2.1 Zdjęcia niedoświetlone to takie, przy których do wnętrza aparatu wpadło za mało światła. Dominowały tu zdjęcia w pomieszczeniu. Pamiętajmy , że w jasnym, słonecznym pokoju o 12 w południe jest około 30 razy ciemniej (!) niż w tej samej chwili na wolnym powietrzu. 5.2.2 Zdjęcia poruszone – gdy poruszył się przedmiot zdjęcia lub sam aparat. 5.2.3 Zdjęcia zaświetlone – powstają, gdy na błonę fotograficzną padną poza promieniami powodującymi zdjęcie również niepowołane, niepotrzebne promienie. Może to być otwarcie aparatu, błąd przy obróbce w laboratorium przy wywoływaniu. Ten problem dzisiaj nie jest już chyba tak aktualny. 5.2.4 Zdjęcia nieostre powstają wskutek mylnego nastawienia na ostrość. 5.2.5 Zdjęcia prześwietlone – tych jest spośród wymienianych najmniej, powstają gdy na błonę fotograficzną padnie zbyt duża ilość światła. Fot. 5.1 Porównanie zdjęć poruszonych i nieostrych LG – nieostre, PG – model poruszony, LD – poruszono aparatem, PD – ostre, nieporuszone. [2] 5.3 Uwagi estetyczne - Kompozycja 5.3.1 Krzywy horyzont Przed wykonaniem zdjęcia należy sprawdzić, czy linia horyzontu lub poziome i pionowe linie są równoległe do obrzeży kadru. Obiektywy szerokokątne wprowadzają zniekształcenia zarówno linii poziomych, jak i pionowych, szczególnie przy obrzeżach kadru, dlatego jeżeli uznamy taki efekt za niepożądany, należy zmienić punkt widzenia albo długość ogniskowej. 5.3.2 Zasłonięta część obrazu 5.3.3 Część obrazu poza kadrem – dotyczy aparatów z celownikiem optycznym (błąd paralaksy) 5.3.4 Winietowanie Ciemne brzegi i rogi kadru mogą być wynikiem zastosowania złej osłony przeciwsłonecznej lub lampy błyskowej z niewłaściwie nastawionym strumieniem światła (zbyt wąskim). 5.4 Uwagi estetyczne "Fotografia to medium, środek przekazu – o tym czy zdjęcie będzie miało walor artystyczny czy też pozostanie tylko technicznym odwzorowaniem rzeczywistości decyduje człowiek." /Michael Langford, "Fotografia od A do Z"/ Co dane zdjęcie mówi? 5.4.1 Kadrowanie - "Unikajmy, jak ognia, wszelkiej symetrii, a zdjęcia jednoplanowe traktujmy jako przykra ostateczność" Jeży Płażewski [2], - uwaga na przeładowanie, zaśmiecenie zdjęcia à zmiana punktu widzenia, selektywna ostrość - Kadr poziomy wydaje się mieć bardziej naturalny charakter, prawdopodobnie dlatego, że budowa ludzkich oczu powoduje naturalne oglądanie świata bardziej w poziomie niż w pionie czy w kwadracie. Ma na to także wpływ oglądanie telewizji, filmów w kinie, czy korzystanie z tradycyjnych monitorów komputerowych. Większość aparatów też łatwiej trzymać przy robieniu zdjęć w takim układzie. Zazwyczaj oglądanie zdjęcia zaczyna się od lewej do prawej, jednak zależy to także od jego zawartości. Z powodu poziomego ruchu oczu, poziome linie są wzmacniane. - Kadr pionowy – tutaj oczy przebiegają od góry do dołu – lub na odwrót, przez co w kadrze pionowym wzmocnione są linie pionowe. W zdjęciu pionowym o znacznie wydłużonej wysokości oddalenie obu końców - górnego i dolnego - - sprawia wrażenie większej odległości niż taka sama odległość brzegów w kadrze poziomym. - Kadr kwadratowy – kształt kadru ma bardziej neutralny wpływ na charakter zdjęcia. Nie ma dominacji pionów czy poziomów. Wszystko jakby się rozchodzi od środka do rogów. Nie jest konieczny aparat do takiego formatu zdjęć! Wystarczy przyciąć odbitkę. - Przekrzywienie aparatu (do przodu i tyłu, na boki) - wysokość horyzontu 5.4.2Całość czy fragment? (architektura i ludzie) W fotografii często mniej oznacza lepiej 5.4.3Wielkość głębi ostrości, ogniskowanie Fot. 5.2 Nieostrość jako efekt [8] 5.4.4Pierwszy, drugi plan (tło) 5.4.5Umieszczenie obiektu w kadrze - złoty środek (5:8), - "prawidłowe spojrzenie" modela. 5.4.6Punkt odniesienia 5.4.7 Równowaga Rys. 5.1 Podział obrazu. Dzieląc pole obrazu na dziewięć równych części otrzymuje się schemat najdogodniejszych miejsc w kadrze dla umieszczenia różnych elementów kompozycji zdjęcia. W miejscach przecięć powstają tzw. mocne punkty obrazu. [8] Fot. 5.3 Zrównoważenie przez miejsce w kadrze. [8] Fot. 5.4 Zrównoważenie tonalne. W tym obrazie mniejsze drzewo równoważy większą, ale lżejszą optycznie grupę drzew. [8] Fot. 5.5 Zrównoważenie wielkością. Chłopcy zostali rozmieszczeni na powierzchni zdjęcia tak, aby największy z nich na obrazie równoważył dwie mniejsze postaci. [8] Fot. 5.6 Kompozycja dynamiczna Dwie postaci umieszczone asymetrycznie. Daje to wrażenie "odpychania się" postaci, wzrok przebiega od jednej od drugiej nadając kompozycji nie tylko dynamizmu, ale i równowagi/ [8] Długość ogniskowej - głębia ostrości, - pole widzenia, - perspektywa. Głębia zdjęcia pomimo 2D Trzeba się nauczyć jak sugestywnie przedstawić głębię obrazu, tak charakterystyczna dla ludzkiego postrzegania rzeczywistości. To zdjęcie wykorzystuje zdecydowany zbieg perspektywiczny linii oraz świetlne podkreślenie trójwymiarowości formy pociągu. Część pociągu znajdująca się po prawej stronie zdjęcia wydaje się bliższe niż kobieta w środku, mimo że wszystko tutaj jest obrazem dwuwymiarowym. Fot. 5.7 Sugestywne przedstawienie trzeciego wymiaru. [8] Wykorzystanie naturalnego obramowania Często najlepszym sposobem kadrowania jest wykorzystanie naturalnych obramowań w postaci detali architektonicznych, takich jak okna, drzwi, łuki. Obramowanie niekoniecznie musi mieć ostre brzegi. Obramowanie na pierwszym planie dodaje głębi, w tle – ma tendencję do izolowania obiektu zdjęcia. Kompozycja z niezbyt gościnną altanką parkową pokazuje, jak dobrze dobrane obramowanie może podkreślić ideę zdjęcia. Staje się ono symbolem samotności. Umieszczenie poza środkiem zdjęcia postaci ludzkiej zwiększa wrażenie wyizolowania, łagodząc jednocześnie symetrię obrazu. Fot. 5.8 Obramowanie obiektu. Fot. 5.9 Obramowanie na pierwszym planie. Fot. 5.10 Obramowanie w tle. Linie, kształty, faktury, powtarzalność motywu – co nas urzekło? - proste, zwłaszcza poziome, linie (które najczęściej występują w krajobrazach) pomagają osiągnąć wrażenie spokoju i przestrzeni, - przewaga zdecydowanych linii pionowych dodaje budowlom i kompozycjom wysokości i majestatu, - ostre kąty i nieregularność linii nadają zdjęciu efekt dynamiczny. Fot. 5.11 Linie zakrzywione Znakomitym wizualnym podkreśleniem ruchu w tym zdjęciu jest zakrzywiony kształt drogi, wydobyty dodatkowo przez światło odbijające się od jej powierzchni w zestawieniu z ciemnym otoczeniem. [8] Fot. 5.12 Prowadzenie wzroku Zakrzywiona linia płotu prowadzi wzrok w głąb zdjęcia. [8] Kierunek padania oświetlenia Kierunek padania światła oraz jego charakter wyznacza kontrast obiektu. Najmocniejszy efekt przestrzenny jest najczęściej wynikiem bocznego oświetlenia. Przednie oświetlenie (zza aparatu) uwydatnia szczegóły w obiekcie z minimalną głębią przestrzenną i fakturą. Fotografowanie pod światło powoduje wzrost kontrastu, zanik czytelności szczegółów i uproszczenie formy. - fotografowanie pod słońce, - rozhalowanie (każdy szklany element obiektywu tworzy jednego "duszka" świetlnego w kształcicie sześciokąta, będącego odwzorowaniem przysłony), - cienie! Dla pokazania rozległych faktur poziomych płaszczyzn, takich jak fale, "kocie łby", czy drewniana podłoga, najlepsze jest padające pod kątem lub nawet równolegle światło. Kontrast Kontrast oświetlenia i powstałe w wyniku takiego światła odpowiednie jasne i ciemne partie obiektu dają konieczne zróżnicowanie tonalne otoczenia. Ale odbiór poszczególnych tonów jest wrażeniem subiektywnym ze względu na specyfikę ludzkiego oka, które łatwo wprowadza w błąd. Ten sam ton w pobliżu czarnego tła wydaje się jasny, ale obok jaśniejszego jest odbierany jako ciemny – takie złudzenie optyczne zwane jest kontrastem jednoczesnym (simultaneous contrast). Scena ze zdecydowaną przewagą jasnych tonów, w kryteriach obrazu fotograficznego, zwana jest pod angielską nazwą high key (wysoki klucz). Osoba o blond włosach, ubrana "na jasno", stojąca na jasnym tle i oświetlona miękkim światłem z przodu będzie miała najprawdopodobniej ciemne oczy oraz niewielkie partie cieni. Zdjęcie o takim efekcie ma delikatny i optymistyczny wydźwięk. Wskazane jest umieszczenie w obrazie małych, ciemnych powierzchni, by nie pozbawić zdjęcia głębi i podkreślić jasność pozostałych partii obrazu. Fot. 5.13 Krajobraz w efekcie high key [8] Odwrotny efekt – sceny z przewagą ciemnych tonów – znany pod angielską nazwą low key (niski klucz) ma bardziej dramatyczny wyraz dając wrażenie zamknięcia i tajemniczości. Jeśli to możliwe należy używać jak najciemniejszego tła, ale nie czarnego. Wskazane jest także stosowanie kontrastu oświetlenia. Fot. 5.14 Scena w efekcie low key [8] Kolor Idealna fotografia powinna mieć jeden główny motyw i jedną główną barwę, dla której wszy-stkie inne barwy są dodatkiem i powinny służyć do uwypuklenia najważniejszego elementu. Ze względu na nastrój kompozycja oparta na barwach harmonizujących i podobnych tonach, działa na obserwatora uspokajająco, podczas gdy kompozycja oparta na barwach kontrastujących sprawia wrażenie dysonansu i może denerwować, wprowadzając mniej lub bardziej świadomy element niepokoju. Kontrast barw spowodowany jest zestawieniem barw podstawowych lub rezultatem połączenia barwy z jej barwą dopełniającą (np. niebieski i żółty). Wpływ na barwę przez: oświetlenie, wybór pory dnia, efekt High Key, Low Key, filtry barwne. - tonacje ciepłe i zimne, - nasycenie kolorów, przytłumienie, - akcentowanie kolorem, podkreślanie tematu (nieproporcjonalne do wielkości obiektu), - sama gra barw. W fotografii często mniej oznacza lepiej Ograniczenie palety barw zazwyczaj jest bardziej wyraziste niż zamieszanie wywołane w obrazie różnorodnością kolorów i tonów. Najprostszą metodą na stonowanie kolorów jest użycie nasadki zmiękczającej. Również lekkie prześwietlenie negatywu powoduje rozbielenie barw – zamianę jaskrawych kolorów w pastelowe, co na ogół daje efekt high key. Prześwietlenie powoduje stratę nasycenia barw w najjaśniejszych partiach obrazu. Przeciwnie niedoświetlenie. - + / - krok ekspozycji Pora dnia W ciągu dnia zmienia się zarówno kierunek padania promieni, jak i kolor światła. Ta druga zmiana nie zawsze jest zauważalna gołym okiem, ale filtr barwy wychwytuje tę różnicę. Fale o krótszej długości (niebieskie) są bardziej rozpraszane przez atmosferę na początku lub końcu dnia, pozostają więc dominujące – czerwony i pomarańczowy. Zdjęcia kolorowe czy monochromatyczne Rodzaj filmu - czarno-biały, monochromatyczny, kolorowy, - pozytywowy, negatywowy, - firma, - zdjęcia przy świetle sztucznym, dziennym (co jeżeli użyty na odwrót?). Wywoływanie materiałów - korekcja barw Niepogoda nie jest przeszkodą Miejsce umieszczenia aparatu Rys. 5.2 Różne możliwości umieszczenia aparatu nad ziemią. [2] Przesunięcie punktu widzenia w lewo lub prawo natychmiast zmienia pozycję najbliższego elementu sceny w stosunku do odległego. Spojrzenie z góry eliminuje wcześniejsze tło i zwiększa obecność płaszczyzn poziomych w obrazie. Obniżenie punktu widzenia, aż do poziomu ziemi powoduje odwrotny efekt – zmniejszenie powierzchni płaszczyzn poziomych na pierwszym planie. Fotografowanie przy wysokiej pozycji aparatu minimalizuje pierwszy plan i na odwrót. Fot. 5.15 Punkt widzenia umieszczony wysoko. [8] Fot. 5.16 Nisko umieszczony punkt widzenia. [8] Podejście bliżej lub odsunięcie się zmienia znacznie proporcje wielkości bliskich przedmiotów do tych bardziej odległych. Zaglądanie z aparatem w nietypowe, niestandardowe miejsca. Zaskakujące punkty widzenia. Ustawienia automatyczne czy ręczne Zdjęcia "sportowe" pozwalają na tak krótką ekspozycję zdjęcia, że na zdjęciu nie będzie żadnego poruszenia obiektu, ale takie postępowanie może zgubić sens fotografowania ruchomych obiektów. - preferencja czasu, - preferencja przysłony. - Ekspozycja w zależności od obiektu zdjęcia – na pierwszym zdjęciu ekspozycja (1/60, f11) była ustawiona "na cienie", drugie zdjęcie zrobiono według średniego pomiaru (1/250, f11), w trzecim pomiar był "na światła" (1/500, f16) - - które, mimo że niedoświetlone, prezentuje się prawdopodobnie najlepiej. Kilka zdjęć z jednego kadru, asekuracyjne naświetlanie jednego kadru (Bracketing) 6. Jak fotografowac 6.1 Zdjęcia osób, portretowe - zdjęcia ustawiane / uchwycony fragment z życia, pracy, w akcji - kontakt, - nie za blisko z obiektywem, - sami wybieramy, co jaki fragment chcemy zaakcentować, jaką cechę, - ostrość na oczy, - oczy przekazują największy ładunek ekspresji, stąd najlepszą pozycją aparatu jest najczęściej poziom oczu portretowanych, - portretowe zdjęcia z obiektywem nieco dłuższym od standardowego. Czerń i biel nadają się idealnie do pokazania formy i wymodelowania ludzkiego ciała ukazując delikatną gradację tonów. Oświetlenie boczne podkreśla fakturę, tak że każdy kształt jest niemal wyczuwalny. 6.2 Portret reportażowy - jak najbardziej dyskretne wykonanie zdjęcia, - przyzwyczajenie otoczenia do siebie, do aparatu. - można udawać, że robi się zdjęcie "wspólnikowi", tymczasem aparat kierujemy na właściwy obiekt 6.3 Wnętrza - do fotografowania wnętrz architektury i ich detali konieczny jest statyw, - najbardziej na miejscu jest obiektyw szerokokątny, - największym problemem jest stosunek ilości światła wpadającego przez okna do ilości światła oświetlającego ściany, - wykorzystanie naturalnego oświetlenia z okien daje przyjemniejszy dla oka efekt, niż doświetlanie za pomocą lamp błyskowych. 6.4 Zdjęcia nocne Główną cechą charakterystyczną zdjęć nocnych oprócz braku światła jest bardzo wyskoki kontrast. Rozpiętość tonalna filmu jest mniejsza niż ludzkiego oka. - statyw, - czas naświetleń, - możliwość fotografowania źródeł światła (np. neony) - przysłanianie wizjera, - przysłanianie obiektywu - fotografując sztuczne ognie można przymknąć otwór przysłony i dać bardzo długi czas ekspozycji. W przerwach między poszczególnymi racami, żeby nie prześwietlić pozostałych partii obrazu, można zasłaniać obiektyw. Często film reaguje w inny sposób, niż jak to postrzega nasze oko. 6.5 Portret kreacyjny Na drugim biegunie fotografii portretowej, w przeciwieństwie do niepozowanych zdjęć, znajdują się portrety specjalnie kreowane. Makijaż, aranżacja ubrania a także rekwizyty grają w nich jedną z pierwszorzędnych ról. Mogą całkowicie zmienić wyraz zdjęcia, nadając mu futurystyczny, romantyczny lub egzotyczny charakter. Właściwe oświetlenie dopełnia nastrój. Bardzo ważny jest kontakt z modelem. 6.6 Akt Większość ludzi uważa, że akt jest jednym z najtrudniejszych tematów w fotografii. Istnieje możliwość przedstawienia ludzkiego ciała w sposób obiektywny lub abstrakcyjny, niewinny lub erotyczny, romantyczny lub realistyczny. Można próbować wybierać fragmenty ciała i przedstawić je jak krajobraz lub czystą abstrakcję. Fot. 5.19 Richard Halabura Poważni fotografowie starają się zachować pewien dystans wobec modelki, by czuła się ona odprężona, bezpieczna i nawiązał się między nimi właściwy kontakt. Nawet w najbardziej przytulnym studiu naga modelka czuje się bezbronna i musi mieć zaufanie do fotografa. Miękkie, kierunkowe oświetlenie raczej dobrze pasuje do opływowych form ciała, chyba, że chodzi o podkreślenie sylwetki lub faktury skóry. - znajomość zasad, przebiegu rywalizacji, - długi czas otwarcia migawki wprowadza rozmazanie, co sprawia wrażenie ruchu, - krótki czas zatrzymuje akcję w danym momencie, - przy odpowiednio długim czasie otwarcia migawki, wolny obrót aparatu umożliwiający śledzenie w wizjerze poruszających się obiektów, pozwala je zarejestrować ostro na rozmazanym tle. Taki sposób fotografowania, zwany "prowadzeniem obiektu" często podkreśla wrażenie ruchu. 6.7 Dzieci Fotografując dzieci, trzeba próbować wypełnić nimi kadr. Można to uzyskać stosując obiektywy 85-135mm, albo wykonując zdjęcia z bliska. Obiekt powinien być czymś zajęty – zabawą, karmieniem lub kąpielą. Chociaż dzieci łatwo się nudzą, są doskonałym materiałem do zdjęć. 6.8 Transfokacja Najlepiej do tego celu nadają się obiekty z jasno oświetlonymi elementami na ciemnym tle. Należy ustawić czas otwarcia migawki mniej więcej nie krótszy niż 1/4s i w trakcie ekspozycji zmieniać ogniskową od najdłuższej do najkrótszej. Zewszystkich nauk to tylko pozostaje, co praktycznie spożytkować umiemy. Johann W. Goethe 6.9 Plener Jeden aparat typu lustrzanka na 2-3 osoby Jeżeli aparat jest automatyczny, przełączmy go (dla celów dydaktycznych!) na tryb ręczny Miejsce zdjęć dowolne, temat – Śląsk (może być Bytom, może być miasto rodzinne, lub teren poza miejskim), z nacechowaniem pozytywnym lub negatywnym, piękno, brzydota, coś co zachwyca, szokuje,... architektura, ludzie, zdarzenia,... – jakbyśmy mieli pokazać wykonane zdjęcia osobom spoza Śląska Rodzaj materiału (negatywu i papieru) dowolny Ilość naświetlonych zdjęć przez sekcję: 12 Przy każdym zdjęciu proszę zanotować parametry ekspozycji (przysłonę i czas naświetlania), ewentualne zastosowanie filtry, rodzaj aparatu, długość obiektywu i miejsce wykonania fotografii, ewentualnie okoliczności,... Wywołane 12 zdjęć proszę przykleić na osobne arkusze papieru (np. czarnego), jedno zdjęcie ze swoim opisem na jeden arkusz Powodzenia! :-) 7. Wyposażenie studia fotograficznego 8. Obróbka chemiczna w ciemni 9. Obróbka elektroniczna Adobe Photoshop, PaintShop (Jasc), GIMP, Microsoft Photo Editor - Jasność, kontrast, odcień – nasycenie – jasność, podmiana kolorów, inwersja - Wycinanie, kopiowanie, wklejanie, obracanie, skalowanie - Filtry: artystyczne, zacieranie różnic, symulacja użycia pędzla, zaburzenia, szum, pikslowanie, renderowanie, wyostrzanie, stylizowanie, efekty 3D - Praca na warstwach, dodawanie napisów, edytor graficzny - Zmiana wielkości, jakości kompresji, formatu zapisu 10. Konserwacja Jak każdy sprzęt precyzyjny, aparaty i ich dodatkowe wyposażenie wymagają dbałości i ochrony dla zachowania wysokiej jakości osiąganych rezultatów. Aparat czyścimy za pomocą szczoteczki / pędzelka lub sprężonego powietrza. Powierzchnie szklane obiektywu należy delikatnie przetrzeć specjalną antystatyczną ściereczką. Zaleca się, że nigdy nie należy chuchać na obiektyw i przecierać go chusteczką do nosa, gdyż może to uszkodzić powłokę zewnętrzną. Zwłaszcza chusteczką papierową, która rysuje obiektyw! Nigdy nie należy chodzić z aparatem bez zabezpieczenia – przy pomocy pokrywki na aparat lub jeszcze lepiej futerału. Gdy przybywa nam wyposażenia praktyczna może okazać się torba ("odporna na uderzenia" :-) ). Wewnętrzne przegródki zabezpieczają przed obijaniem się przenoszonych przedmiotów o siebie. Powinna też być odporna na wilgoć. - Zaparowanie obiektywu - Przechowywanie negatywów |
Nenhum comentário:
Postar um comentário